Diwedd cyfnod gyda newid enw gorsaf radio Sain Abertawe

  • Cyhoeddwyd
Stiwdio radio

Am 06:00, 30 Medi, 1974, o stiwdios newydd sbon yn Nhre-gŵyr, aeth gorsaf radio annibynnol cyntaf Cymru, Sain Abertawe, ar yr awyr.

Fis Medi eleni, bron i 46 o flynyddoedd yn ddiweddarach, mi fydd yr enw Swansea Sound yn diflannu.

Greatest Hits Radio fydd yr enw newydd wrth i gwmni Bauer Media ail-frandio 49 o'r gorsafoedd a brynwyd ganddyn nhw y llynedd.

Mi fydd enw chwaer-orsaf Sain Abertawe, 96.4FM The Wave, yn aros, ond ar wahân i'r rhaglen frecwast, bydd yr orsaf yn rhannu rhaglenni rhwydwaith Hits Radio, o Fanceinion.

Ymgynghori gyda staff

Dydy hi ddim yn glir a fydd swyddi'n cael eu colli yn y stiwdios yn Nhre-gŵyr ond mae'r cwmni wedi dechrau cyfnod ymgynghori gyda staff a'r rheiny sydd a chytundebau llaw-rydd.

Mae ymgyrch ar-lein #SaveSwanseaSound yn galw ar Bauer i ailystyried y penderfyniad ynglŷn ag enw'r orsaf.

Yn 1974 dim ond chwech o orsafoedd masnachol eraill oedd yn bodoli cyn i Sain Abertawe ennill y seithfed drwydded.

Roedd 'na dair blynedd cyn i Radio Cymru ddechrau gwasanaeth llawn, a chwe blynedd arall cyn i ail orsaf annibynnol Cymru - CBC Darlledu Caerdydd - ddod ar yr awyr.

Ffynhonnell y llun, Sain Abertawe

"Dwi'n cofio'r jingles yn glir," meddai Vicky Ellis o Lanelli. "Two fifty-seven, Swansea Sound!"

"Roedd gen i gwpl o sticeri yn ffenest gefn fy nghar, fel pawb arall yn yr ardal yma: un Swansea Sound a'r llall o Barc Anifeiliaid Penscynor!"

"Am drueni," meddai Terry Sinet o Borthcawl. "Roedd llawer o glod yn y dyddiau cynnar a sôn am ddechrau cyfnod newydd ym myd darlledu. Dwi'n cofio ennill record ar raglen Doreen Jenkins!"

Dywedodd Tim Douglas: "Dwi'n cofio mynd ar drên arbennig oedd wedi'i drefnu gan yr orsaf i Reading, gyda'r DJs yn cynnal cwis ar y trên. Mi enillais i gopi o'r albwm All Funked Up gan y band Snafu."

Ffynhonnell y llun, Google
Disgrifiad o’r llun,

Pencadlys Sain Abertawe a The Wave yn Nhre-gŵyr

Pan sefydlwyd yr orsaf, un o ofynion yr Awdurdod Darlledu Annibynnol (IBA) oedd ei bod yn darlledu 13% o raglenni trwy'r iaith Gymraeg a bod 3% o elw'r cwmni yn cael ei ddefnyddio ar gyfer talu am gerddoriaeth fyw.

Dywedodd Wyn Thomas, pennaeth rhaglenni Cymraeg Sain Abertawe ar y pryd: "Ynghyd â chorau, bandiau ac unawdau lleol, defnyddiwyd yr arian yma i recordio grwpiau pop lleol ar gyfer y rhaglen boblogaidd, 'Mynd am Sbin gydag Aled Glynne'.

Ffynhonnell y llun, Swansea Sound/The Wave
Disgrifiad o’r llun,

Dechreuodd nifer o ddarlledwyr eu gyrfaoedd gyda'r orsaf, yn cynnwys un o leisiau cyfarwydd BBC Cymru, Garry Owen (crys coch)

"Aled oedd un o'r nifer o gyflwynwyr gychwynnodd eu gyrfa yn Sain Abertawe - Glynog Davies, Sian Thomas, Richard Rees, Sian Sutton, a nifer eraill ond heb anghofio y diweddar annwyl Willie Bowen."

Erbyn hyn Ofcom sy'n gyfrifol am reoleiddio rhyw 300 o drwyddedau radio masnachol drwy'r DU, ond mae Llywodraeth San Steffan wedi caniatáu dadreoleiddio'r diwydiant.

O ganlyniad mae nifer o orsafoedd, fel Red Dragon FM, Real Radio a Sain-y-Gororau, wedi mynd gyda chyflwynwyr yn Llundain yn llenwi amserlenni ar Capital, Heart a Smooth Radio.

Mae'n rhaid i orsafoedd sy'n darlledu ar AM gynhyrchu 10 awr o raglenni'r wythnos yn y wlad ble mae'r orsaf wedi'i lleoli ac mae trwydded Sain Abertawe yn nodi bod rhaid darlledu 12 awr yr wythnos o raglenni Cymraeg ar ben hynny.

Mae Bauer yn dweud na fydd unrhyw newidiadau i'r ddarpariaeth Gymraeg.

Ffynhonnell y llun, Sain Abertawe
Disgrifiad o’r llun,

Mae dros 40 mlynedd ers i Sain Abertawe ddechrau darlledu yng Nghymru

Dywedodd Bethan Ruth, Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith fod y newyddion diweddaraf yn "rhan o batrwm lle mae gorsafoedd radio masnachol yn darlledu llai a llai o gynnwys Cymreig a Chymraeg".

"Maen nhw'n llai lleol nag erioed o'r blaen," meddai.

"Mae'n amlwg bod y drefn ddarlledu Brydeinig yn hollol anaddas i'n hanghenion fel gwlad. Mae'n bryd i ni gael y pwerau dros ddarlledu yma yng Nghymru."

Llai yn hysbysebu

Mae'r diwydiant yn dweud bod rhaid addasu gan fod llai o arian hysbysebu, a mwy yn ffrydio cerddoriaeth o wasanaethau fel iTunes a Spotify.

Mae Bauer wedi dweud na fyddan nhw'n newid enwau rhai gorsafoedd fel Pirate FM yng Nghernyw oherwydd natur unigryw'r ardal honno.

Disgrifiad o’r llun,

Mae Bethan Sayed yn cadeirio Pwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu Senedd Cymru

"Dwi'n credu bod e'n hynod sarhaus o'r cwmni i ailenwi ac ail frandio Swansea Sound i Greatest Hits radio," meddai Bethan Sayed AS, Cadeirydd Pwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu yn Senedd Cymru.

"Mae'n dangos diffyg parch i'r gymuned, gyda'r orsaf o dan yr enw Swansea Sound, yn rhan o DNA yr ardal," meddai.

Mae hi wedi gofyn i'r Pwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu i apelio ar Lywodraeth San Steffan i ddeddfu rheoliadau llymach.

"Mae Bauer yn dweud bydden nhw'n cadw'r cynnwys iaith Gymraeg, ond dwi'n poeni y byddent yn ceisio lleihau hwn yn yr hir dymor."

Colli 'dolen gyswllt bwysig'

Mi fydd enw Swansea Sound yn diflannu ddechrau Medi, wythnosau cyn pen-blwydd yr orsaf yn 46 oed, ond mae rhybudd gan un o'r rheiny oedd yno ar y diwrnod cyntaf:

"Cymerwyd Sain Abertawe drosodd gan gwmnïau heb fawr o wybodaeth am yr ardal na'r iaith Gymraeg," meddai Wyn Thomas.

"Yn awr daw dyddiau Swansea Sound i ben i wneud lle i jukebox a chyflwynwyr na fydd yn gwybod ble yn union mae Abertawe, Llanelli, Castell-nedd na Phort Talbot.

"Trist ydy gorfod ffarwelio â dolen gyswllt bwysig i'n cymdogaeth."