'Angen diogelu'r llyfrgell er lles cenedlaethau'r dyfodol'

Mae'r Llyfrgell Genedlaethol yn Aberystwyth wedi colli 23% o'i staff ers 2008

Mae angen diogelu'r Llyfrgell Genedlaethol "er lles cenedlaethau'r dyfodol" yn ôl yr Aelod o'r Senedd dros Geredigion, wrth i'r sefydliad ymgynghori ar dorri swyddi.

Mae 30 o swyddi yn y fantol yn y sefydliad yn Aberystwyth wrth i'r sefydliad geisio ailstrwythuro ei staff.

Fe wnaeth gweithwyr yn y llyfrgell dderbyn manylion strwythur arfaethedig newydd yn gynharach yn y mis, ac mae ymgynghoriad wedi dechrau.

Mae deiseb yn galw am "gyllid teg" i'r Llyfrgell Genedlaethol wedi cael ei harwyddo gan dros 11,000 o bobl bellach, gan olygu y bydd y mater yn cael ei drafod ar lawr y Senedd.

Dywedodd trefnydd y ddeiseb, y cynghorydd tref Aberystwyth, Sue Jones-Davies: "Fe ddylen ni fod â chywilydd ohonom ni ein hunain fel cenedl os ydyn ni'n barod i eistedd yn ôl a gweld y Llyfrgell yn mynd i'r gwellt.

"Alla i ddim credu bod ein llywodraeth yn barod i eistedd yn ôl a gadael i hynny ddigwydd," meddai wrth raglen Newyddion S4C.

Dywed Llywodraeth Cymru na fu'n bosib cynyddu'r cymorth refeniw oherwydd "pwysau cyllidebol digynsail".

• 30 o swyddi'r Llyfrgell Genedlaethol yn y fantol

• Llyfrgell Gen: 'Angen arian i osgoi colli swyddi'

• Cyllid y Llyfrgell Genedlaethol angen 'sylw brys'

Mae'r llyfrgell yn anelu at wneud arbedion ar ôl yr hyn y mae wedi'i ddisgrifio fel "tanariannu hanesyddol systematig gan Lywodraeth Cymru".

Os bydd y cynnig yn cael ei weithredu mae'n debygol y bydd hyd at 30 o swyddi cyfwerth a rhai llawn amser yn cael eu colli o'r 225 o staff sy'n gweithio yno.

Dywedodd yr aelod staff a llefarydd yr undeb, Rob Phillips, eu bod wedi colli 100 o staff dros 10 mlynedd ac nad oedd mwy i'w docio.

'Digalon i'r genedl gyfan'

Dywedodd Llywydd y Senedd ac AS Ceredigion, Elin Jones ar raglen Dros Frecwast BBC Radio Cymru bod y llyfrgell yn "gorff cenedlaethol pwysig".

"Yn y Llyfrgell Genedlaethol ni'n cadw ein cof ni fel cenedl, a ni'n gallu gwneud y cof hynny ar gael i bobl yng Nghymru a thu hwnt," meddai.

"Mae sgiliau'r staff yn amhrisiadwy ac maen nhw wedi gweld toriadau ar hyd y degawd diwethaf.

"Felly, ma' wynebu nawr y syniad o golli swyddi eto a gwneud hynny mewn cyfnod o argyfwng economaidd, mae'n ddigalon i'r staff.

"Ond mae e'n ddigalon i'r genedl gyfan wrth i ni weld y fath bwysau a'r fath doriadau ar ein llyfrgell genedlaethol ni - un o lyfrgelloedd mawr y byd a ni angen ei chadw a'i chynnal hi yma yng Nghymru, nid er ein lles ni yma nawr ond er lles cenedlaethau'r dyfodol."

Dywedodd Elin Jones bod y sefydliad yn "un o lyfrgelloedd mawr y byd"

Mae deiseb sy'n galw ar Lywodraeth Cymru i roi "cyllid teg" i'r sefydliad wedi croesi'r trothwy o 10,000 o lofnodion bellach - y swm sydd ei angen er mwyn cael dadl ar y mater yn y Senedd.

Mae'r ddeiseb yn dweud bod "rhyddid, ffyniant a datblygiad cymdeithas ac unigolion yn werthoedd dynol sylfaenol, a geir gan ddinasyddion gwybodus sydd â mynediad diderfyn at syniadaeth, diwylliant a gwybodaeth".

"Ni ellir disgwyl i lyfrgelloedd greu eu hincwm eu hunain yn yr un modd â busnesau," meddai.

'Gweithredu'n effeithiol o fewn y cyllidebau'

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru eu bod yn deall fod y cyfnod presennol yn un anodd iawn i'r sector diwylliant a threftadaeth, a bod trafod unrhyw golli swyddi yn "bryder gwirioneddol".

Ychwanegodd fod y llywodraeth wedi "gallu amddiffyn cymorth grant y llyfrgell rhag unrhyw ostyngiadau ond oherwydd pwysau cyllidebol digynsail ni fu'n bosibl cynyddu'r cymorth refeniw".

"Mater i'r llyfrgell yn awr yw gwneud penderfyniadau ynghylch sut y gall weithredu'n effeithiol o fewn y cyllidebau sydd ar gael," meddai.

Yn ystod cyfarfod llawn o'r Senedd brynhnawn Mawrth, fe wnaeth AS Plaid Cymru dros Arfon, Siân Gwenllian, drafod y pwysau ariannol sydd ar yr Eisteddfod Genedlaethol, y Llyfrgell Genedlaethol a'r Urdd.

Dywedodd Ms Gwenllian ei bod wedi bod yn galw am gymorth i'r Llyfrgell Genedlaethol ers mis Tachwedd diwethaf.

Mewn ymateb, dywedodd y Gweinidog Cyllid Rebecca Evans AS bod hi'n ymwybodol o'r heriau sy'n wynebu'r sefydliadau.

O ran y Llyfrgell Genedlaethol fe ychwanegodd bod y cyllid sy'n cael ei roi iddyn nhw yn adlewyrchu y setliad a gafodd Llywodraeth Cymru gan San Steffan ac y bydd y cyllid ar gyfer y flwyddyn nesaf yn aros yr un fath.