Syndrom Down: Ymchwil dwyieithrwydd yn 'hwb' i deuluoedd

Ffynnodd Rhys Williams wrth fynd i'w ysgol leol a chael dysgu Cymraeg a Saesneg

Mae teuluoedd wedi croesawu casgliadau ymchwil sydd newydd ei gyhoeddi gan Brifysgol Bangor, sy'n pwysleisio nad ydy dwyieithrwydd yn anfantais i blant sydd â syndrom Down.

Mae'r canfyddiadau'n chwalu'r gred flaenorol y gallai cysylltiad â dwy iaith achosi problemau i blant sydd â syndrom Down.

Ymhlith y rhai sydd wedi gweld manteision addysg ddwyieithog ydy rhieni Rhys Williams, sy'n 22 oed ac â syndrom Down.

Roedd Marcus ac Angela Williams yn teimlo'n gryf ynghylch addysgu Rhys yn y ddwy iaith gan fod Angela yn dod o Loegr a'r Gymraeg a'r Saesneg, felly, yn rhan naturiol o'r aelwyd yng Nghwm Dulais, ger Castell-nedd.

Ond doedd o ddim yn benderfyniad hawdd iddyn nhw ac fe gawson nhw gyngor gan arbenigwyr ar y pryd i gadw at un iaith, gan awgrymu y byddai'n gwneud pethau'n haws i Rhys.

• Syndrom Down: Dwyieithrwydd ddim yn anfantais

• Dewis mabwysiadu plentyn â Syndrom Down

Fel yr esbonia Marcus Williams, mi ffynnodd Rhys wrth fynd i'w ysgol leol a chael dysgu'r ddwy iaith.

"Mae cymaint o bobl yn dweud wrthoch chi, geith e ddim siarad dwy iaith, bydd e'n anfantais iddo fe drio gwneud hynny," meddai.

"Beth oedd yn hwb i ni oedd bod ffrindiau ni yn byw yn y pentref oedd gyda mab oedd â syndrom Down, oedd e wedi tyfu lan mewn tŷ dwyieithog ac yn hollol hyfyw yn yr iaith Gymraeg a'r Saesneg.

"Cychwynnon ni yn fanna mewn gwirionedd, yn y tywyllwch, yn erbyn y math o gyngor oedd yn cael ei roi mas yna."

'Dim anfantais i ddwyieithrwydd'

Rŵan mae casgliadau prosiect arloesol, sydd newydd ei gyhoeddi gan Brifysgol Bangor, yn atgyfnerthu dewis y teulu.

Trwy gymharu datblygiad iaith plant gyda syndrom Down sy'n siarad Cymraeg a Saesneg gyda rhai uniaith Saesneg, fe ddaeth ymchwilwyr i'r casgliad nad oes anfantais i ddwyieithrwydd a bod y sgiliau iaith yn debyg.

Dyma'r tro cynta' i ymchwil grŵp gael ei gynnal yn y maes yn y Deyrnas Unedig - a Rhys a'i deulu wedi cyfrannu at y gwaith.

Dywedodd tad Rhys, Marcus Williams (dde) fod yr ymchwil yn "atgyfnerthu" profiad ei deulu ef

Ychwanegodd Marcus Williams: "Mae'r ymchwil sydd wedi mynd mewn i hwn jyst yn atgyfnerthu'r peth fi'n credu, beth y'n ni wedi ffeindio yn ymarferol mewn ffordd naturiol.

"Ma' Rhys erbyn hyn yn 22 oed a ma'r gwaith ymchwil yma'n rhoi hwb i rieni eraill i gario 'mlaen fel bydden nhw mewn unrhyw sefyllfa arall.

"O'dd chwaer Rhys yn siarad ag e a'n dweud tase fe heb fynd i'r ysgol leol, falle bydde fe a hi ddim wedi mynd i'r un ysgol. Bydde fe wedi bod mas o'r gymuned leol.

"Addysg - ma' hwnnw'n gorffen wrth gwrs pan mae'r plentyn yn 16 oed. Ond ma' nhw'n gorfod mynd 'nôl i'w cymunedau wedyn. Dyna'r penderfyniadau oedd yn wynebu ni.

"Roedd y ddwy ysgol yn ein hachos ni, Ysgol Gymraeg Blaen Dulais ac Ysgol Gymraeg Ystalyfera, yn bositif iawn o ran cynnwys Rhys ym mhopeth.

"Y sioe gerdd yn yr Eisteddfod, o'dd e wedi cymryd rhan yn hwnna. Roedd yr athrawes ddrama ar y pryd yn benderfynol bod e'n cymryd rhan ym mhob agwedd. Mae wedi cael pob cyfle ac wedi elwa'n fawr iawn."

Mae Beckie Ward yn gobeithio bydd yr ymchwil yn llaesu'r "ansicrwydd" am ddwyieithrwydd

Mae'r ymchwil yn rhan o waith Dr Rebecca Ward, ymchwilydd ar ddechrau ei gyrfa yn Adran Ieithyddiaeth Prifysgol Bangor, a ddywedodd: "Mae'n wych cael rhannu'r canfyddiadau'r ymchwil cadarnhaol hwn.

"Gobeithiwn y gall hyn arwain at symud tuag at ddull mwy cynhwysol lle mae dwyieithrwydd yn y cwestiwn, a bydd yn gefn i benderfyniadau teuluoedd i fynd ar drywydd dwyieithrwydd hyd yn oed os byddant yn wynebu ansicrwydd gan eraill."

'Effaith wirioneddol ar fywydau pobl'

Yr astudiaeth, a gyhoeddwyd yn y Journal of Communication Disorders, yw'r astudiaeth grŵp gyntaf yn y Deyrnas Unedig i ymchwilio i ddwyieithrwydd mewn plant â syndrom Down, ac un o'r ychydig astudiaethau rhyngwladol.

Esboniodd Dr Eirini Sanoudaki, uwch ddarlithydd mewn ieithyddiaeth, a fu'n arwain y prosiect: "Mae'n fraint cael arloesi yn y maes ymchwil hwn, a chael effaith wirioneddol ar fywydau pobl.

"Roedd teuluoedd a gweithwyr iechyd proffesiynol yn ansicr cyn hyn oherwydd diffyg tystiolaeth am ddwyieithrwydd.

"Rydw i wedi bod yn derbyn negeseuon o Gymru ac ar draws y byd yn gofyn am gyngor; mae'r canlyniadau cadarnhaol yn cynnig rhywfaint o'r sicrwydd sydd ei angen."

Bydd ymchwilwyr Prifysgol Bangor rŵan yn troi eu sylw at gymharu datblygiad dwyieithrwydd mewn plant awtistig sydd â syndrom Down a rhai sydd heb, gyda'r nod o roi mwy o sicrwydd i deuluoedd wrth benderfynu dilyn llwybr dwyieithog ai peidio.