Galw am gefnogi mwy o bobl hŷn yn ôl i fyd gwaith

Yn 55 oed mae Dafydd Rhys Jones wedi cael cymorth i sefydlu cwmni mêl gyda'i wraig ar Ynys Môn

"'Dan ni ddim yn cyflogi neb a 'dan ni 'mond yn gweithio rhan o'r flwyddyn, ond mae'r busnes yn llewyrchu."

Ar ôl ymddeol yn gynnar fel athro, a hynny ar ôl gyrfa gyntaf fel gwyddonydd, doedd Dafydd Rhys Jones ddim am roi'r gorau i weithio.

Ond yn 55 oed, doedd ganddo ddim profiad busnes.

Daeth PRIME Cymru i'r adwy. Gyda chymorth mentor fe sefydlodd gwmni mêl Anglesey Bees ar y cyd â'i wraig.

Yn ôl PRIME Cymru byddai economi'r wlad yn tyfu petai mwy o bobl hŷn yn cael eu hannog i ddychwelyd i'r gweithle.

Troi hobi yn fusnes

"Beth oedd PRIME Cymru yn ei wneud mewn difri' oedd rhoi hyder i ni i symud ymlaen a gwireddu'r freuddwyd i greu busnes," eglura Mr Jones.

Roedd am droi ei hobi fel gwenynwr yn fusnes llwyddiannus.

"Mewn termau ymarferol mi gafon ni gyngor ar sut i farchnata, sut i flaenoriaethu, sut i hysbysebu, sut i ddefnyddio'r we, cyfryngau torfol ac yn y blaen," meddai.

"Mi gafon ni gyngor ar bob agwedd o sut i reoli busnes."

"'Sdim rhaid i'r busnes fod yn rhywbeth hollol enfawr ac yn fwystfil o beth sy'n codi braw ar bobl," meddai Mr Jones

Yng Nghymru, mae cyfradd uchel iawn o bobl sy'n cael eu hystyried yn economaidd anweithredol.

Mae'r rhain yn cynnwys myfyrwyr, gofalwyr a phobl sy'n barhaol ddi-waith oherwydd eu hiechyd.

Ond mae'r ystadegau hefyd yn cynnwys pobl hŷn sydd wedi gadael byd gwaith, ond fyddai'n ystyried dychwelyd pe bai'r amodau'n addas.

Yn ôl y ffigyrau diweddaraf roedd dros chwarter poblogaeth Cymru yn cael eu hystyried fel economaidd anweithgar - sef achosion lle nad yw pobl yn gweithio ac nid oes modd iddynt weithio.

Yn y tri mis hyd at ddiwedd Rhagfyr 2022, cyfradd anweithgarwch economaidd Cymru oedd 25.5%, sef cynnydd o 2.5% o'i gymharu â'r un cyfnod yn 2021.

Dyma'r cynnydd mwyaf mewn anweithgarwch economaidd o holl wledydd a rhanbarthau'r DU, yn ôl y Swyddfa Ystadegau Gwladol (ONS).

Arhosodd y gyfradd ddiweithdra yn weddol sefydlog ar 3.5%, sef cynnydd o 0.4% ar y flwyddyn flaenorol.

Ond bu cwymp yn y gyfradd gyflogaeth, a ddisgynnodd 2.6% i 71.8% yn y tri mis hyd at ddiwedd Rhagfyr.

Pobl hŷn â 'lot i'w gynnig'

Pobl dros 50 oed yn benodol mae PRIME Cymru yn eu helpu. Wedi'i sefydlu yn 2001, maen nhw wedi helpu dros 13,000 o bobl 'nôl i fyd gwaith.

"Ers 2018 da' ni wedi gweld cynnydd yn y bobl dros 55 sy'n dod aton ni am help," eglura Sarah Finnegan-Dehn, un o ymddiriedolwyr yr elusen.

Dyweddd Sarah Finnegan-Dehn fod PRIME Cymru yn gweld mwy a mwy o bobl hŷn sydd eisiau dychwelyd i fyd gwaith

Mae ganddyn nhw rwydwaith mentora ar draws Cymru, gyda gwirfoddolwyr ym mhob rhan o'r wlad i gynnig hyfforddiant a chyngor i bobl hŷn sy'n gobeithio dychwelyd i'r gwaith.

Mae hyn yn cynnwys hyfforddiant mewn technoleg ddigidol ac awgrymu cyfleoedd eraill am fwy o hyfforddiant neu gyfleoedd am nawdd.

"Mae rhai pobl wedi colli swydd yn ystod y pandemig. Mae rhai wedi penderfynu bod nhw eisiau newid bywyd i gael cydbwysedd gwahanol rhwng bywyd a gwaith," meddai Ms Finnegan-Dehn.

"Beth sy'n bwysig i gofio ydy, mae'n stori newyddion da mewn ffordd am y bobl yma, oherwydd mae ganddyn nhw lot o sgiliau, mae ganddyn nhw lot o brofiad ac mae ganddyn nhw lot i gynnig i'r economi yng Nghymru."

"Os chi wedi dod mas o'r lle gwaith rhyw bum mlynedd yn ôl, mae popeth wedi newid," medd Catrin Asbrey

Hyder yw'r unig rwystr i bobl dros 50 i fynd 'nôl i'r gwaith yn ôl y cyfarwyddwr adnoddau dynol byd-eang, Catrin Asbrey.

"Os chi wedi dod mas o'r lle gwaith rhyw bum mlynedd yn ôl, mae popeth wedi newid," meddai.

"Doedd dim Zoom na Teams yn y lle gwaith, roedd rhaid i bawb ddod mewn i'r swyddle bob dydd ac mae'r rheiny'n bethe sy'n newid mawr.

"Os yw'r bobl sydd wedi dod allan o'r gwaith yn colli hyder yn y pethau yna, dyw cyflogwyr ddim gyda'r hyder i'w cyflogi nhw.

"Ni'n ddigon hapus i gyflogi pobl beth bynnag yw eu hoed nhw tra bod ganddyn nhw'r sgiliau i wneud y swydd ac i fihafio'n dda yn y lle gwaith."

Dywed Dafydd Rhys Jones ei fod wedi derbyn cyngor ynglŷn â "phob agwedd o sut i reoli busnes"

I Dafydd Rhys Jones, bod yn hunangyflogedig mewn oedran diwedd gyrfa arferol ydy'r peth gorau posib y gallai fod wedi ei wneud.

"Mae bod dros 55 yn golygu hyblygrwydd weithiau 'di pobl ddim yn sylweddoli," meddai.

"Achos ella bod y plant wedi gadael coleg, 'dyn ni wedi talu'r morgais ac yn y blaen. Mae'n rhoi cyfle i ni 'neud pethau fysan ni ddim wedi gallu risgio gwneud ynghynt.

"'Sdim rhaid i'r busnes fod yn rhywbeth hollol enfawr ac yn fwystfil o beth sy'n codi braw ar bobl. Mi fedrith o fod yn rhywbeth yn hollol o dan reolaeth ni'n hunain."