Beth yw 'lockdown' a 'furlough' yn Gymraeg?
- Cyhoeddwyd
'Lockdown', 'furlough', 'antibody'....dyma rai o'r termau Saesneg sydd wedi dod yn gyfarwydd iawn yn ystod cyfnod y pandemig. Ond beth yw'r termau yma yn Gymraeg?
Mae'r cyfnod yma yn adeg lle y bydd termau newydd yn cael eu bathu a'u safoni. Yn ôl llefarydd ar ran Canolfan Bedwyr, Prifysgol Bangor, yr adran sy'n gyfrifol am yr Ap Geiriaduron:
"Yn aml pan fydd materion meddygol a gwyddonol yn hoelio sylw'r byd bydd termau technegol yn treiddio i mewn i'n hiaith bob dydd, ac mae'r ffaith bod termau fel 'hunanynysu' yn dod yn rhan o eirfa'r cyhoedd yn arwydd o iaith gyfoes, iach sy'n fyw ac yn weithgar yn y byd modern. "
'Coronavirus'
Mae'r term coronafeirws yn cael ei ddefnyddio i ddisgrifio firysau cafodd eu darganfod yn yr 1960au. Yn eu plith mae SARS, MERS, a'r firws sy'n achosi'r pandemig presennol, Covid-19 (Coronavirus Disease 2019).
Corona yw'r gair Lladin am goron, ac wrth edrych o dan y chwyddwydr mae gan y gronynnau firws yma ymyl sy'n atgoffa rhywun o goron frenhinol neu'r corona solar.
Siâp nodedig y firws sydd yn atgoffa rhywun o goron
'Furlough'
Dyma'r term sy'n cael ei roi i ddisgrifio rhywun sydd 'on leave' o'r gwaith. Un cyfieithiad sydd wedi cael ei ddefnyddio i gyfleu hyn yw 'ar gennad'.
'Self-isolate'
Yn ôl canllawiau Llywodraeth Cymru a Llywodraeth Prydain mae gofyn i rai pobl wneud yn siŵr eu bod yn cael cyn lleied o gyswllt â phosib gyda phobl arall.
Mae 'hunanynysu' yn cael ei ddefnyddio yn aml iawn, ond awgrym arall cafodd ei gynnig gan Robat Gruffudd o wasg Y Lolfa ydy 'meudwyo'.
Y Cyfnod
Ac am ddisgrifiad ar gyfer y cyfnod ansicr yma yn gyffredinol? Mae 'cyfnod yr ymbellhau' a'r 'gofid mawr' ymysg rhai o'r termau Cymraeg sydd wedi cael eu cynnig.
Arwydd ym Mae Caerdydd yn annog pobl i gadw pellter o'u gilydd
'Lockdown'
Mae lockdown yn cael ei ddefnyddio i ddisgrifio sefyllfa bresennol gwledydd Prydain, ac y rhan fwya' o Ewrop ar hyn y o bryd, lle mae ysgolion, siopau, tafarndai a thai bwyta wedi cau, ac mae'r BBC wedi bod yn defnyddio disgrifiadau fel 'bod dan gyfyngiadau' yn y Gymraeg.
Wrth drydar fe wnaeth y bardd Aneirin Karadog gyfeirio at y lockdown fel 'Y Meudwyo Mawr'.
Cysylltodd Eifion Lloyd Jones gyda BBC Cymru Fyw yn awgrymu'r gair 'caethiwo' fel gair addas i'w ddefnyddio - "dyna'r ystyr, bod yn gaeth i rywle", meddai.
'Ventilators'
Mae llawer o sôn wedi bod ynglŷn â'r ddyfais yma, sy'n angenrheidiol yn Unedau Gofal Dwys yr ysbytai i achub bywydau ar adegau, yn sgil y salwch yma. 'Peiriant anadlu' yw'r term sydd wedi ei safoni ar gyfer ventilator.
PPE
Personal Protective Equipment yw'r dillad a'r offer sy'n cael eu defnyddio gan ddoctoriaid, nyrsys a gweithwyr allweddol eraill i'w hamddiffyn rhag germau. 'Offer diogelwch personol' yw'r term Cymraeg ar eu cyfer, ac ar brydiau dywedir hefyd, 'cyfarpar diogelwch personol'.
Awyren llawn offer diogelwch personol (PPE) yn cyrraedd Maesawyr Caerdydd o Phnom Penh, Cambodia. 28 Ebrill.
'The peak'/'Flatten the curve'
Mae Prif Weinidog Prydain, Boris Johnson, wedi siarad yn aml am the peak neu'r uchelgais i flatten the curve. Cyfeirir hyn wrth gwrs at leihau neu stopio'r niferoedd o achosion newydd a marwolaethau, a rhoi cyfle i'r Gwasanaeth Iechyd reoli pethau'n effeithiol.
Yn Gymraeg rhaid ymgeisio i fynd heibio'r 'copa' fel bod y niferoedd yn gostwng.
'Antibody'
Rhain yw'r proteinau sy'n cael eu creu yn y system imiwnedd er mwyn helpu'r corff amddiffyn ei hun rhag niwed. 'Gwrthgorff' yw'r term safonol ar eu cyfer.
Hefyd o ddiddordeb: