Covid-19: Sefyllfa Cymru yn 'ddifrifol iawn'

Mae sefyllfa Covid-19 yn "ddifrifol iawn" yng Nghymru, yn ôl y gweinidog iechyd.

Dywedodd Vaughan Gething bod dros 1,800 o gleifion yn gysylltiedig gyda'r coronafeirws yn yr ysbyty, y nifer uchaf a gofnodwyd erioed.

Yng nghynhadledd Llywodraeth Cymru, dywedodd bod "ein gwasanaeth iechyd dan bwysau sylweddol a pharhaus oherwydd nifer y bobl y mae angen eu derbyn i'r ysbyty i gael triniaeth ar gyfer coronafeirws".

Mae achosion yn codi mewn 19 o'r 22 ardal awdurdod lleol, meddai, a bellach mae wyth awdurdod lleol gyda chyfraddau uwch na 400 o achosion fesul 100,000 o bobl.

Yn fuan wedi'r gynhadledd, cyhoeddodd Iechyd Cyhoeddus Cymru fod 2,021 o achosion newydd wedi'u cofnodi yng Nghymru - y nifer uchaf mewn diwrnod ers dechrau'r pandemig.

Mae'r cyfanswm bellach yn 91,013, ac mae dwy farwolaeth yn rhagor yn golygu bod 2,711 wedi marw gyda'r feirws ers dechrau'r pandemig.

• 'Trychineb os na wnawn ni ddilyn rheolau Covid'

• Cynnydd yn achosion Ceredigion yn 'bryder mawr'

Ystyried mesurau'n ddyddiol

Cymru oedd yr unig wlad yn y DU lle nad oedd cyfraddau heintiau yn gostwng yn ystod wythnos olaf mis Tachwedd, yn ôl arolwg heintiau'r ONS.

Dywedodd Mr Gething fod "hyn yn adlewyrchu" y mesurau tynnach mewn rhannau eraill o'r DU: "Roedd Lloegr dan glo. Roedd Gogledd Iwerddon rhwng cloeon ac roedd yr Alban yn tynhau eu cyfyngiadau."

Dywedodd y gweinidog fod y llywodraeth wedi cryfhau cyfyngiadau coronafeirws mewn ymateb i'r "sefyllfa ddifrifol iawn" hon ddydd Gwener, ond y byddai'n rhaid aros i weld yr effaith.

"Ond, yn union fel y cyfnod clo byr [yn yr hydref], ni fyddwn yn gweld yr effaith ar unwaith - bydd yn cymryd cwpl o wythnosau," meddai.

Prysurdeb canol Caerdydd ar y penwythnos cyntaf wedi clo byr cenedlaethol mis Tachwedd

Dewisiadau'r cyhoedd

Bydd dewisiadau'r cyhoedd o ddydd i ddydd yn dylanwadu ar faint o bobl sy'n marw o Covid dros gyfnod y Nadolig, awgrymodd Vaughan Gething.

Gyda nifer yr achosion a marwolaethau o'r feirws yn cynyddu yng Nghymru, dywedodd Mr Gething y byddai penderfyniadau am gysylltiadau cymdeithasol a wneir gan bob unigolyn yn "penderfynu faint ohonom sydd yma yn y Flwyddyn Newydd a thu hwnt".

Cadarnhaodd fod gweinidogion yn ystyried a fyddai angen unrhyw gyfyngiadau newydd ar ôl llacio'r rheolau dros y Nadolig.

Gyda thafarndai a chaffis wedi'u gwahardd rhag gweini alcohol a'u gorfodi i gau am 18:00, mae galwadau am lacio rheolau i helpu i arbed swyddi, a chwestiynau ynghylch a oes angen mesurau llymach i atal lledaeniad y feirws.

Mae cyfyngiadau llymach mewn grym ar hyn o bryd mewn tafarndai a bwytai i atal lledaeniad y feirws

"Rydyn ni'n mynd ati i ystyried bob dydd ai'r mesurau sydd gyda ni yw'r rhai iawn ar waith ai peidio," meddai Mr Gething.

"Rydym wedi ymrwymo i adolygu'r rheoliadau yn ystod yr wythnos a hanner nesaf, ac yna bydd yn rhaid i ni ystyried yr hyn a wnawn... rydym wrthi'n ystyried yr hyn y bydd angen i ni ei wneud, yr hyn y gallai fod angen i ni ei wneud ar ôl cyfnod y Nadolig."

Cadarnhaodd Mr Gething hefyd y bydd Llywodraeth Cymru'n ymestyn grantiau hunan-ynysu o £500 i gynnwys rhieni a gofalwyr ar gyflogau isel pan fo'u plant yn gorfod hunan-ynysu.

Cyn hyn, dim ond pobl sy'n gorfod cymryd amser o'r gwaith wedi prawf Covid-19 positif, neu oedd wedi derbyn neges i hunan-ynysu gan y system olrhain, oedd yn gallu ymgeisio amdano.

Dywedodd hefyd bod dim tystiolaeth ar hyn o bryd o blaid cau ysgolion yn gynnar cyn gwyliau'r Nadolig, er taw dyna'r penderfyniad ym Mlaenau Gwent.

Byddai cau ysgolion yn achosi "niwed gwirioneddol a sylweddol" i iechyd meddwl a lles plant a phobl ifanc, meddai, yn arbennig yn achos plant bregus ac o'r teuluoedd tlotaf.

Cyfathrebu

Wrth ymateb i'w sylwadau, dywedodd arweinydd Plaid Cymru, Adam Price, bod y llywodraeth wedi cael trafferth cyfathrebu gyda'r cyhoedd.

"Dydw i ddim yn siŵr eu bod yn mynd â'r cyhoedd gyda nhw, a does dim map clir sy'n mynd â ni o nawr i lle fyddwn ni yn y gwanwyn," meddai.

Ychwanegodd y dylai fod "cyfaddawd" wedi digwydd i gael llai o reolau ar y diwydiant lletygarwch.

"Mae'n gwbl hanfodol eich bod yn mynd â'r cyhoedd gyda chi cam wrth gam, a hefyd rhoi syniad iddyn nhw eich bod yn gwybod y ffordd ymlaen dros y tri neu bedwar mis nesaf, a dyna sydd ar goll ar hyn o bryd dwi'n meddwl."