Diffyg hunan-hyder yn rhwystro darpar gyfreithwyr?

Graddiodd Katie Rivers o Brifysgol Rhydychen, a bellach mae'n gweithio fel cyfreithiwr yn Llundain

Mae problem hyder ymysg pobl ifanc o Gymru mewn perygl o'u dal yn ôl yn eu gyrfa, medd un cyfreithiwr amlwg.

Mae Elisabeth Velina Jones yn gyn-brif ymgynghorydd cyfreithiol y Senedd ac yn aelod o fwrdd Cymru'r Gyfraith.

Dywedodd fod bod heb berthynas neu fodel rôl yn y proffesiwn yn gallu bod yn broblem.

Er mwyn herio'r duedd ymysg pobl ifanc Cymru i feddwl nad ydyn nhw'n ddigon da i lwyddo mewn rhai swyddi, mae cynllun mentora newydd yn ceisio gwella amrywiaeth a mynediad i'r sector cyfreithiol.

Dangosodd ymchwil oedd yn edrych ar symudedd cymdeithasol gan y cyrff sy'n cynrychioli cyfreithwyr a bargyfreithwyr fod nifer anghymesur o'r rhai yn y sector wedi mynd i ysgolion preifat neu annibynnol.

Problem hunan-hyder Cymru

Y llynedd fe gafodd cynllun haf sy'n cynnig y cyfle i ddisgyblion Blwyddyn 12 i gwrdd a chael eu mentora gan bobl broffesiynol y gyfraith o Gymru yn Llundain ei ehangu i gynnwys lleoliadau yng Nghaerdydd, a bydd y bartneriaeth yna'n parhau yr haf yma. Dyddiad cau ar gyfer ceisiadau yw dydd Sul, 28 Chwefror.

Dywedodd Ms Jones: "Rydan ni'n meddwl mae 'na broblem hunan-hyder yng Nghymru yn arbennig rhwng pobl ifanc ac rydan ni isio'u hannog nhw i gredu ynddyn nhw'u hunain, ac i gredu bod gyrfa yn y gyfraith yn hollol bosib, ac rydym yno i'w cefnogi nhw o'r funud y maent yn dechrau ar eu gyrfa ac yn y dyfodol hefyd."

Eglurodd bod cynllun Ledlet - Lord Edmund Davies Legal Education Trust - wedi helpu i greu rhwydweithiau i bobl ifanc sydd heb aelod o'u teulu yn gweithio ym myd y gyfraith, na chysylltiadau eraill gyda'r proffesiwn.

Mae diffyg mynediad i gyngor cyfreithiol yn broblem fawr yng Nghymru meddai Elisabeth Velina Jones

Graddiodd Katie Rivers, 22 oed o Hirwaun, yn y gyfraith ym Mhrifysgol Rhydychen, ac mae hi bellach yn gweithio gyda chwmni cyfreithwyr yn Llundain.

Mae hi hefyd yn un o ymddiriedolwyr Ledlet, ac eglurodd sut roedd y cynllun wedi'i helpu hi.

Roedd y gyfraith yn faes lle roedd cysylltiadau a rhwydweithiau yn gallu mynd â chi'n bell, meddai.

"Doedd gen i ddim unrhyw gysylltiad â'r gyfraith, dim teulu neu ffrindiau, felly roedd o'n rhywbeth eitha' gwahanol i fi."

Roedd Ledlet wedi bod o gymorth mawr wrth baratoi ei chais i fynd i'r brifysgol, yn ogystal â'i helpu i sicrhau profiad gwaith yn y maes yn nes ymlaen.

"Roedd Ledlet wedi dangos i fi be sydd ar gael o ran gyrfa yn y gyfraith... a hefyd ro'n nhw'n dweud fy mod yn capable o wneud cais i brifysgol fel Rhydychen, fel yr oedd rhai ohonyn nhw wedi gwneud, ac roedden nhw o gefndir tebyg i fi felly roedd hwnna'n eitha' pwysig i fi weld shwt maen nhw wedi'i wneud e a gwneud i mi feddwl 'dwi'n gallu gwneud hyn hefyd.'

"Fe wnaeth Ledlet ysbrydoli fi i drio'n fwy a gweithio'n fwy caled a mynd am rhywbeth roeddwn i eisiau yn lle rhywbeth haws."

Roedd y gyfraith yn cael effaith ar bob agwedd o'n bywydau, meddai, ac roedd hi'n bwysig i gael pobl o wahanol gefndiroedd yn dilyn gyrfa yn y maes.

Mae Harry Dickens yn astudio i fod yn fargyfreithiwr, ond mae profiad gwaith yn lleol yn broblem iddo

Mae Harry Dickens, 22, o Begelli, Sir Benfro, yn astudio i fod yn fargyfreithiwr, ym Mhrifysgol Caerdydd, ond fel gofalwr i'w fam anabl, sy'n rhiant sengl, mae'r cyfleon am brofiad gwaith ar stepen ei ddrws yn brin.

"Y llys agosaf [at fy nghartref] yw Llys Ynadon Hwlffordd, felly mae'n anodd gweld unrhyw gyfleon ymarferol yno. Ni fuasech yn cyfarfod unrhyw fargyfreithwyr neu farnwyr," meddai.

"Dyna yr oedd Ledlet yn ei gynnig - y cyfle i gwrdd â phobl o fewn y gyfraith sydd wedi dod o gefndiroedd eang o bob rhan o Gymru, ac i'r rheiny ddweud wrthoch chi bod y gyfraith yn agored i chi, waeth beth yw eich cefndir."

Mae cynllun Ledlet, a chynllun haf Cymru'r Gyfraith, yn talu costau rhai sy'n cymryd rhan, ac mae'r digwyddiadau'n cael eu cynnal o bell yn ystod y pandemig, ac felly'n lleihau unrhyw rwystrau ariannol, er bod problemau band eang yn gallu effeithio ar rai ardaloedd.

Ond tra bod cynlluniau fel Ledlet yn helpu i gael mwy o bobl ifanc o wahanol gefndiroedd i mewn i faes y gyfraith, roedd sicrhau cyngor cyfreithiol a mynediad i'r system gyfiawnder yn dal yn fwy o her i nifer o gymunedau Cymru, yn ôl, Elisabeth Velina Jones.

"Mae'n bwysig bod y bobl sydd angen cyngor cyfreithiol yn teimlo bod eu cyfreithwyr yn deall nhw," meddai.

"Ond yn fy marn i y broblem fwyaf efo pobl sydd angen cyngor cyfreithiol yw arian. Mae'r system cymorth cyfreithiol wedi cael ei dorri cymaint, a dyna'r rhwystr fwyaf i bobl gael cyngor cyfreithiol addas."

Yr unig ddewis i lawer, meddai, oedd cymryd "yr unig gyfreithiwr yn yr ardal sy'n gallu rhoi cyngor cyfreithiol gyda chymorth cyfreithiol - neu roi'r gorau i'r achos am ei fod yn rhy gostus, neu gynrychioli eich hunain," meddai.

Mae'r Arglwydd Ganghellor, Robert Buckland QC AS wedi bod yn rhoi tystiolaeth ar fynediad i gyfiawnder gerbron y Senedd

Yr wythnos hon mae'r Arglwydd Ganghellor, Robert Buckland QC AS, wedi bod yn rhoi tystiolaeth i bwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad yn y Senedd', ac roedd yn cydnabod fod cyngor cyfreithiol yn gallu bod yn brin mewn rhai ardaloedd yng Nghymru.

"Mae daearyddiaeth y wlad yn elfen wrth gwrs, a'r amser mae'n gallu gymryd i gyrraedd rhai canolfannau cyfiawnder," meddai.

"Dyna pam y mae'n bwysig i ni i gyd edrych eto ac ailddychmygu beth ddylai'r ddarpariaeth gymorth gyfreithiol fod.

"Dyna pam yr wyf yn gobeithio bod y newidiadau a wnaed gennym o ganlyniad i Covid, mewn perthynas â thechnoleg gweithio o bell, yma i aros."