Cynlluniau gwyrdd £1.7bn ar gyfer morlyn Abertawe

Mae bwriad codi canolfan ymchwil newid hinsawdd a chefnforol fel rhan o'r prosiect

Mae cwmni o Ben-y-bont ar Ogwr yn arwain cynlluniau i sefydlu prosiect ynni adnewyddadwy gwerth £1.7bn ar lannau Bae Abertawe.

Fe fyddai'r prosiect yn creu miloedd o swyddi.

Mae cynllun Eden Las (Blue Eden), sy'n cael ei gyllido'n breifat, yn cynnwys morlyn llanw a phaneli solar sy'n arnofio.

Mae hefyd yn cynnwys ffatri cynhyrchu batris a chanolfan data anferth a fyddai'n defnyddio ynni adnewyddadwy.

'Llawer o fuddion'

Mae'r consortiwm rhyngwladol yn cael ei arwain gan DST Innovations sy'n cynhyrchu batris diwydiannol yn yr Unol Daleithiau.

Dyma'r trydydd cynnig i ddatblygu morlyn llanw ym Mae Abertawe.

• Datblygwyr morlyn Bae Abertawe 'heb ganiatâd mwyach'

Fe fyddai tri cham i'r cynllun - camau a fyddai'n cael eu datblygu dros gyfnod o 12 mlynedd gan gychwyn yn 2023.

Y cam cyntaf fyddai creu 1,000 o swyddi i gynhyrchu batris uwch-dechnoleg ar gyfer storio ynni.

Yna'r bwriad fyddai codi fferm ynni solar arnofiol yn ardal y dociau a chanolfan data enfawr a fyddai'n cael ei phweru gan ynni adnewyddadwy yn ddi-dor - dyma'r datblygiad cyntaf o'i fath yn y DU.

Mae'r cynlluniau yn cynnwys paneli solar arnofiol

Fe fyddai'r gwres a fyddai'n cael ei gynhyrchu gan y gweinyddion cyfrifiadurol yn y ganolfan yn cynhesu tai eco newydd ar hyd y glannau.

Fe fyddai yna hefyd ganolfan ymchwil newid hinsawdd a chefnforol a thai arnofiol - tebyg i rai yn Yr Iseldiroedd.

Mae'r prosiect yn gobeithio creu 16,000 o swyddi ym Mae Abertawe yn y tymor hir.

Dywedodd arweinydd Cyngor Abertawe, Rob Stewart: "Rwy'n falch bod consortiwm rhyngwladol, sy'n cael ei arwain gan gwmni Cymreig, wedi datblygu ein gweledigaeth.

"Fe fydd llawer o fuddion yn dod o'r cynllun - un ohonynt yw uchelgais y cyngor i fod yn sero net erbyn 2050.

Mae hwn yn fath o dŷ allai fod yn rhan o'r cynllun newydd

"Bydd Eden Las yn golygu bod Abertawe a Chymru yn arloesi ym maes ynni adnewyddadwy ac yn creu miloedd o swyddi a fydd yn talu'n dda.

"Fe fydd yn lleihau ein ôl-troed carbon yn sylweddol ac yn codi proffil rhyngwladol Abertawe fel dinas i fuddsoddi ynddi."

Dywedodd cyd-sefydlydd cwmni DST a'r prif weithredwr Tony Miles: "Mae'r prosiect yn gyfle i greu patrwm ar gyfer y byd cyfan - gan ddefnyddio ynni adnewyddadwy, technoleg newydd hyd ei eithaf a datblygu lle nid yn unig i fyw a gweithio ond i ffynnu hefyd."

Mae'r cwmni yn ychwanegu nad yw angen arian naill ai gan Lywodraeth y DU na Llywodraeth Cymru, na chwaith pris gwarantedig am y trydan, gan y bydd y trydan a gynhyrchir yn cael ei ddefnyddio o fewn datblygiad yr Eden Las.

Dywed cwmni DST y byddai'r morlyn llanw yn cynnwys tyrbeini ac yn edrych yn debyg i hyn

Cymdeithas Porthladdoedd Prydain biau'r tir yn Noc Tywysog Cymru yn SA1 - ac mae nhw a Cyngor Abertawe yn cefnogi'r datblygiad.

Dywedodd y Seneddwr Joe Manchin, o Orllewin Virginia yn yr UDA - lle mae cwmni DST eisoes yn cynhyrchu batris diwydiannol - bod y prosiect yn "enghraifft wych" o gydweithio ar raddfa fyd eang.

"Fe fyddai yn gwneud cyfraniad aruthrol i'r frwydr yn erbyn newid hinsawdd ac yn cadw swyddi yn ein cymunedau."

Mae yna hefyd gobaith gall y cynllun arwain y ffordd i brosiectau tebyg yn yr ardal leol - yn enwedig wrth i gwmni dur Tata galw am "llwybr clir" ar sut i gynhyrchu llai o garbon.

Dywedodd Aled Vaughan Owen, aelod o gyngor Sir Caerfyrddin ac sydd hefyd yn rhedeg cwmni Ynni Da sy'n cefnogi ysgolion trwy ddarparu gweithdai ynni, ei fod yn gobeithio gall y morlyn ysbrydoli mwy o brosiectau tebyg.

"Yn bellach i'r Gorllewin yn Sir Gar lle fi'n dod mae'r infrastructure dim digon cryf er mwyn datblygu prosiectau mawr ynni a hwnna'n eitha rwystredig i ni fel sir," meddai.

"Y gobaith yw trwy ddatblygu prosiect fel hyn bydd yr isadeiledd 'na yn cael eu uwchraddio er mwyn bod fwy a fwy o brosiectau yn gallu dysgu o be sy'n digwydd yn Abertawe."

"Be sy'n bwysig ydy ni'n dysgu'n gyflym os ydy ni'n ffeindio rhwystredigaethau yma yn Abertawe bod ni'n dysgu ohoni trwy ddatblygu prosiectau tebyg ar draws y wlad achos dyna beth sydd angen arna ni er mwyn cyrraedd targedau," ychwanegodd.

• COP26 yn 'gwbl dyngedfennol' i ddyfodol y blaned

• Cymru'n creu bron 20% o holl allyriadau carbon y DU

• Mapiau yn dangos realiti posibl newid hinsawdd fesul ardal

• FIDEO: Ceir trydan cymunedol

• PODLEDIAD: Herbert a Heledd yn Achub y Byd

• Ein Planed Nawr - Eich canllaw i fyw ar y ddaear

Ond er bod cefnogaeth gref am y cynllun mae yna rhai sydd yn cwestiynu a yw'r prosiect yn werth yr arian.

Wrth drafod gyda rhaglen Dros Frecwast, dywedodd Dr Robert Bowen, darlithydd busnes ym Mhrifysgol Abertawe, serch buddion y morlyn bydd rhai yn cwestiynu ei gost.

"Lot o'r cwestiynu oedd wedi digwydd y tro diwethaf oedd o gwmpas effeithlonrwydd arian," meddai.

"Oedd y cynllun yna yn mynd i gynhyrchu digon o egni mewn ffordd effeithlon yn enwedig y pris am bob uned?

"Felly bydd yn ddiddorol i weld beth sydd 'di newid ar yr ochr yna.

"Bydd na phobl yn cwestiynu ydy hyn yn werth arian a hefyd yn werth y gost am bob uned sy'n cael eu cynhyrchu oherwydd mae yna gost fawr," dywedodd.