Dyfodol y Gymraeg yn hawlio sylw yng Ngheredigion

Yng Ngheredigion mae nifer y wardiau yn gostwng o 40 i 34 - mae ward Tregaron ac Ystrad Fflur yn un o'r wardiau newydd

Mynyddoedd y Cambrian yw'r ffin rhwng Ceredigion a Phowys, ac er nad yw'r ffin honno wedi newid mae eraill wedi newid ar ôl i Gomisiwn Ffiniau a Democratiaeth Leol Cymru addasu ffiniau wardiau cynghorau lleol.

Yng Ngheredigion mae nifer y wardiau wedi gostwng o 40 i 34 - mae ward Tregaron ac Ystrad Fflur yn un o'r wardiau newydd sydd wedi eu creu.

Mae'r ward newydd yn cyfuno'r ardal wledig o gwmpas Abaty Ystrad Fflur yn y gogledd â Thregaron - un o brif drefi mewndirol Ceredigion.

Mae blaenoriaethau'r etholwyr yn weddol debyg.

Wrth gerdded trwy bentref Pontrhydfendigaid a'r mart yn Nhregaron yr un pwnc sy'n codi, a hwnnw yw sicrhau dyfodol y Gymraeg.

Roedd dyfodol yr iaith Gymraeg yn flaenoriaeth i'r ddau yma ym Montrhydfendigaid

"Ca'l y pentre 'ma yn hollol ddwyieithog," medd un dyn wrtha i ar ei ffordd i'r siop yn Bont.

"Dwi ddim yn meddwl bod dim byd wedi digwydd i helpu'r iaith ac mae'n bryd i ni neud rhywbeth i helpu'r iaith," meddai.

Roedd un arall tu fas i'r siop hefyd yn rhoi blaenoriaeth i'r Gymraeg pan fydd hi'n pleidleisio.

"Mae e'n bwysig i fi, wastad wedi bod. Dwi'n credu bod y bobl sydd wedi ein cynrychioli yng Ngheredigion wedi bod yn frwd dros y Gymraeg a ma' hwnna'n grêt," meddai.

Cri debyg sydd yna i lawr Afon Teifi ym mart Tregaron.

"Ma' eisiau edrych ar ôl pobl sy'n siarad Cymraeg - pobl sydd wedi byw 'ma ar hyd eu hoes," medd un ffermwr.

"Ma' eisiau cadw cymaint o bobl ifanc yma ac y gallwn ni."

Roedd eraill yn crybwyll y system gynllunio, y cyfle i adeiladu cartrefi yn lleol a swyddi i bobl ifanc fel ffactorau allai fod yn effeithio ar yr iaith yn lleol.

Yn ystod cyfrifiad 2011 roedd 67% o boblogaeth Tregaron yn nodi eu bod yn gallu siarad Cymraeg.

Ond gyda dros 10 mlynedd ers hynny, mae tipyn wedi newid.

Mae Toni Schiavone o Gymdeithas yr Iaith yn dweud bod rôl amlwg gan y cyngor lleol i'w chwarae yn nyfodol yr iaith.

"Mae 'na ddau faes yn benodol iawn," dywedodd.

"Un yw'r maes cynllunio. Lle'r cyngor lleol ydy datblygu cynllun datblygu lleol a dylai'r Gymraeg fod yn ganolog i hwnna.

"Yn ail, y cyngor sydd yn gyfrifol am addysg yn y sir.

"Dylai ddim un person adael ysgol yng Ngheredigion lle dyw'r Gymraeg ddim yn hollol rugl iddyn nhw."

Etholiadau Lleol 2022

• Canllaw syml i etholiadau lleol 2022

• Vaughan Roderick: Paratoi at etholiadau 'hanesyddol'

• Gweithio hyblyg i annog cynghorwyr benywaidd?

• BBC Bitesize: Gwleidyddiaeth a Democratiaeth

Mae'r ddau ymgeisydd yn Nhregaron ac Ystrad Fflur, Catherine Hughes o Blaid Cymru ac Ifan Davies, Annibynnol, yn benderfynol o ddiogelu'r Gymraeg yn y ward.

Mae Ifan Davies a Catherine Hughes, sy'n sefyll yn ward Tregaron ac Ystrad Fflur, yn dweud bod dyfodol yr iaith yn bwysig iddyn nhw

Yn ôl Catherine Hughes mae'n bwysig bod pobl yn gallu byw eu bywyd drwy'r Gymraeg: "Byddai'n hybu'r iaith Gymraeg fel dwi wedi 'neud trwy fy holl amser ar y ddaear yma.

"Mae'r Gymraeg wedi bod yn hollbwysig i mi. Dwi wedi magu fy mhlant ac ma' fy wyrion i hefyd yn siarad Cymraeg.

"Ond bydden i'n hoffi hybu yr iaith fel bod pawb yn teimlo'n gartrefol ac yn gweld hi'n haws i fyw eu bywyd nhw yn Gymraeg trwy fynd i'w siopau lleol - a dweud y gwir byw eu bywyd bob dydd drwy'r iaith Gymraeg."

Dywedodd Ifan Davies: "Mae'n amlwg bod hi'n bwysig bod ein hysgolion ni yn darparu addysg Gymraeg.

"Ond os nad oes 'na bobl ifanc yng nghefn gwlad smo'r teuluoedd yn mynd i fagu pobl ifanc.

"Felly ma' dilyniant ac amaethyddiaeth yn chwarae rhan bwysig yn hynny, a hefyd 'neud yn siŵr bod ein pobl ifanc ni yn gallu fforddio i aros yng Ngheredigion i ddiogelu'r iaith."