Rhaid rheoli ardaloedd gwarchodedig, yn ôl astudiaeth

  • Cyhoeddwyd
Aderyn dwrFfynhonnell y llun, Matti Saranpää
Disgrifiad o’r llun,

Craffodd tîm o wyddonwyr rhyngwladol ar 1,500 o safleoedd mewn 68 gwlad

Mae ymchwilwyr o Brifysgol Bangor wedi cyfrannu at yr astudiaeth fwyaf erioed o ddylanwad ardaloedd gwarchodedig ar fywyd gwyllt yn fyd eang.

Dangosodd yr astudiaeth nad oedd hi'n ddigonol i osod tir o'r neilltu, roedd rheoli safleoedd yn allweddol.

Fe graffodd y tîm o wyddonwyr rhyngwladol ar 1,500 o safleoedd, mewn 68 o wledydd.

Disgrifio'r canlyniadau fel rhai "siomedig" mae'r Athro Julia Jones o Fangor, un o gyd-awduron y papur.

Dywedodd Llywodraeth Cymru y byddai cynllun rhwydweithiau natur yn "gwella cyflwr ein safleoedd gwarchodedig a'r cysylltiadau rhyngddynt".

"Fel gwyddonwyr ym myd cadwraeth fe fydden ni'n dwli clywed bod gwarchod ardaloedd o dir yn arwain at ganlyniadau gwych, gan wyrdroi'r colledion mewn rhywogaethau yn fyd eang," meddai'r Athro Jones.

"Ond mewn gwirionedd, beth wnaethon ni ddarganfod oedd bod y sefyllfa'n gymysg iawn."

Tra bod cnwd o ymchwil wedi dangos bod gwarchod ardaloedd yn gallu arwain at arafu datgoedwigo a cholli cynefin, mae wedi bod yn llai clir pa effaith mae wedi'i gael ar hybu bioamrywiaeth.

'Rheolaeth yn hanfodol'

Dewisodd yr ymchwilwyr ganolbwyntio ar adar dŵr - gan fod cymaint o ddata ar gael gan filoedd o wylwyr adar yn gwirfoddoli o'u hamser i gyfrannu at gynlluniau cofnodi cenedlaethol.

Cafodd safleoedd sy'n gartref i dros 27,000 o boblogaethau adar dŵr eu dadansoddi - gan gymharu'r sefyllfa cyn ac ar ôl i ardaloedd gael eu gwarchod, a'r sefyllfa y tu hwnt i'r ffiniau'r gwarchodfeydd.

Tra bod rhai safleoedd yn rhagori, nid oedd nifer i'w gweld yn cael fawr o effaith.

Ffynhonnell y llun, Imran Shah
Disgrifiad o’r llun,

Dangosodd adroddiad diweddar nad oedd hanner safleoedd gwarchodedig Cymru yn cael eu monitro'n rheolaidd

Daeth yr ymchwilwyr i'r casgliad bod rheoli ardaloedd yn benodol ar gyfer rhywogaethau gwahanol yn hanfodol o ran cynyddu eu niferoedd.

Heb y math yma o ymyrryd - allai gynnwys rheoli lefelau dŵr, argaeledd bwyd a lloches, neu nifer yr ysglyfaethwyr - doedd y tirweddau dynodedig yma ddim mor debygol o lwyddo.

'Llinellau ar fap ddim am helpu natur'

Gobaith yr ymchwilwyr yw y bydd eu casgliadau yn helpu llywio'r drafodaeth pan fydd arweinwyr byd yn cwrdd yn China yn yr hydref i gytuno ar weithredu pellach i daclo'r argyfwng natur.

Mae 'na alwad i warchod 30% o arwynebedd y Ddaear erbyn 2030, ond dweud bod angen targedau wedi'u selio ar reoli safleoedd mae awduron y papur.

Ffynhonnell y llun, Prifysgol Bangor
Disgrifiad o’r llun,

Mae'r canfyddiadau yn 'siomedig' yn ôl yr Athro Julia Jones o Fangor

"Fydd darlunio llinellau ar fap ar ei ben ei hun ddim yn helpu natur," meddai'r Athro Jones.

"Falle bod angen mwy o safleoedd arnom ni - ond yn bwysicach fyth ma' gwella ansawdd y rheiny sydd gyda ni yn barod."

Yng ngwarchodfa adar dŵr yr RSPB yng Nghasnewydd, dywedodd pennaeth polisi'r elusen yng Nghymru, Dr Sharon Thompson bod y gwaith ymchwil yn "cadarnhau yr hyn ry'n ni wedi bod yn ei ddweud ers tro".

"Os nad yw safleoedd yn cael eu rheoli'n gywir yna dydyn nhw ddim yn mynd i gyflawni eu potensial," meddai.

Disgrifiad o’r llun,

Mae angen mwy o fuddsoddiad er mwyn rheoli'r safleoedd hyn, medd Dr Sharon Thompson

Dangosodd adroddiad diweddar nad oedd hanner safleoedd gwarchodedig Cymru yn cael eu monitro'n rheolaidd oherwydd diffyg cyllid, a lle bod data ar gael roedd 60% mewn cyflwr anffafriol.

Dywedodd Dr Thompson fod yr elusen am weld llawer mwy o fuddsoddiad gan lywodraethau'r DU er mwyn "sicrhau gwell rheoli a monitro", yn ogystal â thargedau adfer natur.

"Ry'n ni'n byw drwy argyfwng hinsawdd a natur - allwn ni ddim eistedd yn ôl a llaesu dwylo," meddai.

Dywedodd Llywodraeth Cymru y byddai ei chynllun rhwydweithiau natur yn "gwella cyflwr ein safleoedd gwarchodedig a'r cysylltiadau rhyngddynt".

"Bydd y cynllun yn creu rhwydweithiau ecolegol cadarn er mwyn i'n cynefinoedd a bywyd gwyllt mwyaf bregus ffynnu."