Morgan yn cyhuddo ASau Llafur San Steffan o beidio brwydro dros Gymru

Mae Eluned Morgan ei hun wedi wynebu beirniadaeth gan y gwrthbleidiau am beidio â dadlau digon yn erbyn llywodraeth Lafur Keir Starmer

Mae'r Prif Weinidog Eluned Morgan wedi cyhuddo ASau Llafur Cymru yn San Steffan o beidio â brwydro dros Gymru, mae BBC Cymru wedi cael ar ddeall.

Gwnaeth y sylwadau yn ystod cyfarfod â'r ASau nos Lun.

Mae anesmwythyd cynyddol wedi bod ymhlith Aelodau o'r Senedd Llafur ym Mae Caerdydd ynghylch nifer o benderfyniadau a wnaed gan Lywodraeth y DU, gan gynnwys toriadau lles a chynnydd mewn trethi.

Mae Eluned Morgan ei hun wedi wynebu beirniadaeth gan y gwrthbleidiau am beidio â dadlau digon yn erbyn llywodraeth Lafur Keir Starmer.

Dywedodd Plaid Cymru a'r Ceidwadwyr y dylai Llafur fynd i'r afael ag anghenion pobl yng Nghymru, yn hytrach na ffraeo ymysg ei gilydd.

'Preifat'

Mae BBC Cymru yn deall bod y cyfarfod ar-lein wedi digwydd nos Lun.

Dywedodd ffynonellau fod y prif weinidog wedi dweud wrth aelodau seneddol Llafur Cymru nad oeddent yn gwneud digon i frwydro dros y wlad.

Ni chafodd y sylwadau dderbyniad da, meddai'r ffynonellau.

Mewn cyfweliad ddydd Iau, dywedodd Eluned Morgan: "Mae gen i gyfarfodydd rheolaidd gydag ASau Cymru. Yn amlwg, rydym yn cydweithio'n agos iawn.

"Byddwn yn parhau i wneud hynny.

"Bydd yr hyn sy'n digwydd yn y cyfarfodydd hynny yn amlwg yn parhau'n breifat, ond mae gennym berthynas dda a byddwn yn parhau i weithio gyda'n gilydd."

Ychwanegodd: "Mi fydd yna adegau pan fyddwn ni efallai yn gweld pethau mewn golygfa ychydig yn wahanol.

"Dyna beth yw datganoli, mae hwnna'n ok. Mae ishe pob un i ymlacio."

Mae AS Sir Drefaldwyn a Glyndŵr, Steve Witherden, wedi dweud fod llywodraeth Lafur y DU yn "cymryd budddaliadau o bobl sydd mwyaf agored i niwed"

Daw'r ffrae yn rhengoedd Llafur ychydig dros flwyddyn cyn etholiad y Senedd 2026, ac wrth i'r prif weinidog baratoi i roi araith yr wythnos nesaf lle bydd hi'n egluro ei safbwynt ar ddiwygiadau lles Llywodraeth y DU.

Hyd yn hyn, nid yw wedi beirniadu'r cynlluniau'n agored ond mae hi wedi beirniadu yn gynnil Ysgrifennydd Cymru Jo Stevens am awgrymu ei bod hi'n cefnogi'r newidiadau.

Er gwaethaf ei galw'n "bartneriaeth mewn grym" ers i Lafur ennill yr Etholiad Cyffredinol y llynedd, nid yw'r berthynas rhwng gwleidyddion Llafur y DU a Llafur Cymru wedi bod yn hawdd bob amser.

Mae diwygiadau lles, y toriadau i daliadau tanwydd gaeaf a chynnydd i gyfraniadau Yswiriant Gwladol cyflogwyr – a gyflwynwyd yn San Steffan – wedi achosi pryder ym Mae Caerdydd.

Mae gan Gymru rai o'r cyfraddau uchaf o hawliadau budd-daliadau yn y DU gyfan.

Nid yw Llywodraeth y DU wedi paratoi asesiad effaith penodol ar Gymru, er i Lywodraeth Cymru ofyn am un.

Mae Sefydliad Bevan yn amcangyfrif y gallai 275,000 o bobl yng Nghymru gael eu heffeithio gan newidiadau i Daliadau Annibyniaeth Personol a 110,000 gan newidiadau i Gredyd Cynhwysol.

Yr unig ASau Llafur Cymru i siarad yn gyhoeddus yn erbyn y cynlluniau lles yw Steve Witherden, sy'n cynrychioli Sir Drefaldwyn a Glyndŵr, ac AS Wrecsam Andrew Ranger.

Mae sawl aelod Llafur yn Senedd Cymru wedi beirniadu'r cynlluniau a dywedodd y gweinidog Llafur Jane Hutt ei bod wedi cwyno'n gryf ar ôl i Lywodraeth y DU benderfynu peidio â dileu terfyn dau blentyn ar gyfer rhai budd-daliadau.

Mae'r ysgrifennydd cyllid Mark Drakeford hefyd wedi codi pryderon y bydd Cymru £65m yn brin oherwydd y ffordd y mae iawndal yn cael ei gyfrifo ar gyfer cyfraniadau Yswiriant Gwladol cyrff y sector cyhoeddus.

Er mai yn Lloegr y bydd holl seilwaith HS2, dydy Cymru ddim wedi derbyn ceiniog o arian canlyniadol gan fod y cynllun wedi ei ddynodi'n gynllun ar gyfer Cymru a Lloegr

Mae Eluned Morgan wedi bod yn pwyso – heb lwyddiant eto – ar i Gymru gael mwy o wariant ar seilwaith rheilffyrdd, gan gynnwys cyllid canlyniadol ar gyfer rheilffordd gyflym HS2 sy'n cael ei hadeiladu yn Lloegr.

Mae Llywodraeth y DU wedi cydnabod bod Cymru wedi cael ei thanariannu o ran rheilffyrdd ac yn dweud y byddai'n hoffi gwneud gwelliannau ar hyd prif linell de Cymru ac yng ngogledd-ddwyrain Cymru, ond nid oes dim wedi'i gadarnhau.

Mae Llafur Cymru hefyd eisiau rheolaeth dros Ystâd y Goron, sydd eisoes wedi'i ddatganoli i'r Alban.

Mae gan yr ystâd dir sydd gwerth dros £603m yng Nghymru, gan gynnwys 65% o wely'r môr o amgylch yr arfordir.

Nid oes unrhyw gynlluniau i ddatganoli Ystâd y Goron.

Mae Ystâd y Goron yn berchen ar 65% o wely'r môr o amgylch yr arfordir

Yr wythnos hon mae Eluned Morgan wedi dod dan bwysau gan y gwrthbleidiau ynghylch cynlluniau Llywodraeth y DU ar gyfer y diwydiant dur, gyda chyhuddiadau bod y gwaith dur ym Mhort Talbot wedi cael ei drin yn wahanol i'r un yn Scunthorpe.

Cyhoeddodd Eluned Morgan lythyr at ysgrifennydd busnes Llywodraeth y DU ddydd Mercher lle mae hi'n galw am glustnodi cyfran sylweddol o gronfa ddur Llywodraeth y DU, gwerth £2.5bn, ar gyfer Cymru.

Mae pryderon y gallai'r rhan fwyaf o'r arian gael ei glustnodi ar gyfer Scunthorpe.

Mae Ysgrifennydd Cymru Jo Stevens wedi siarad yn flaenorol am ailosod y berthynas rhwng y ddwy lywodraeth i "un o ymddiriedaeth, cydweithrediad a pharch at ei gilydd".

Wrth siarad yn nadl Dydd Gŵyl Dewi yn Nhŷ'r Cyffredin, dywedodd fod Llywodraeth y DU eisoes wedi ymrwymo £6bn o fuddsoddiad i Gymru, gan gynnwys £25m fel rhan o gynllun i wneud tomenni glo yn ddiogel.

Credir hefyd fod tensiynau rhwng Llafur yng Nghymru a Llafur yn San Steffan ynghylch ble mae'r prif fygythiad i'r blaid yn etholiad y Senedd y flwyddyn nesaf.

Yn gyffredinol, mae ASau yn San Steffan yn credu mai'r her fwyaf yw Reform, ond maen nhw'n credu bod eu cydweithwyr yn y Senedd yn canolbwyntio gormod ar Blaid Cymru.

Mae polau piniwn diweddar yn awgrymu bod y tair plaid bron yn gyfartal.

Dywedodd arweinydd Plaid Cymru yn San Steffan, Liz Saville Roberts: "O dan Eluned Morgan, mae Llafur yng Nghymru unwaith eto wedi'i rhwygo gan ffraeo mewnol, yn union fel yr oedd o dan Vaughan Gething.

"Mae pobl ledled Cymru - o weithwyr dur ym Mhort Talbot i'r henoed a'r anabl - yn haeddu arweinwyr sy'n ymladd drostyn nhw, nid yn erbyn ei gilydd."

Dywedodd arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig yn y Senedd, Darren Millar: "Mae angen llywodraeth newydd arnom yng Nghymru sy'n canolbwyntio ar gyflawni dros bobl Cymru, nid un sy'n cael dadleuon mewnol na fydd yn gwneud dim i drwsio ein GIG, gwella safonau ysgolion, a chodi cyflogau."