O ddiwydiannau trwm i arloesi - trawsnewidiad Merthyr Tudful

Yn y 19eg ganrif roedd Merthyr yn gartref i'r gweithfeydd haearn mwyaf yn y byd

O'r gweithfeydd haearn cynnar i arloesi mewn meysydd newydd, mae Merthyr Tudful yn dref sydd wastad yn newid.

Tra bod y diwydiannau trwm wedi mynd a dod, mae ffatrïoedd Merthyr hefyd wedi ffynnu a gwywo yn unol â blaenoriaethau cwmnïau mawr ac economi'r wlad.

Mae rhai o hoelion wyth y gymuned fusnes yn dal i ymrwymo i'r ardal, gyda phennaeth argraffwyr Stephens and George yn sôn am ei "falchder" wrth gyflogi gweithwyr lleol.

Ac mae adnewyddiad hirdymor Ysbyty'r Tywysog Charles bellach yn darparu llwybr at waith i bobl ifanc.

Yn y 19eg ganrif, roedd gan Dowlais ym Merthyr y gweithfeydd haearn mwyaf yn y byd ac fe daniodd y chwyldro diwydiannol.

Y diwydiannau mawr, yn cyflogi miloedd o bobl, oedd yn llywio'r economi leol.

Ond wrth i'r hinsawdd newid, felly hefyd y dirwedd fusnes ym Merthyr Tudful.

Mae mwyafrif staff Stephens and George yn dod o ardal Merthyr, meddai Andrew George

Ers 60 mlynedd mae cylchgronau wedi cael eu hargraffu yn Stephens and George yn Nowlais.

Mae'r cwmni wedi gwrthsefyll y stormydd economaidd sydd wedi taro Merthyr a'r diwydiant argraffu dros y 100 mlynedd diwethaf.

"Rydw i wedi bod yn dod i'r cwm yma i weithio ers 1979 ac mae'r newid rydw i wedi'i weld yn gwbl anhygoel," meddai Andrew George, sydd wedi bod wrth y llyw ers ymuno â busnes y teulu yn y 1970au.

"Mae ardal ddiwydiannol Merthyr wedi mynd, does dim diwydiant trwm ar ôl."

Er nad yw'r ardal bellach yn "hwb ddiwydiannol", dywedodd Mr George fod ei gwmni'n dibynnu ar weithlu ffyddlon a lleol.

"Mae gennym ni bron i 190 o bobl yn gweithio yma ar hyn o bryd, ac mae cyfran fawr ohonyn nhw'n byw o fewn pum milltir i'r ffatri."

'Anodd recriwtio'

Mae buddsoddiad rheolaidd yn y ffatri, lle mae peiriannau gwerth miliynau o bunnau yn cael eu prynu gan weithgynhyrchwyr arbenigol o'r Almaen bob pump neu chwe blynedd.

Mae buddsoddiad yn y gweithlu hefyd, er bod disgwyliadau rhai pobl wedi newid.

"Ers Covid," meddai Mr George, "mae pobl wedi meddwl eto" am y fath o waith maen nhw'n hapus i'w wneud.

"Mae ceisio dod o hyd i'r math cywir o berson ifanc sydd eisiau dod i weithio mewn ffatri, a gwneud shifftiau, yn anodd."

Mae'r peiriannau argraffu yn rhedeg drwy'r dydd a'r nos, saith diwrnod yr wythnos.

"Rydyn ni'n ei chael hi'n anodd recriwtio pobl dda."

Mae cynnig cyfleoedd profiad gwaith yn Ysbyty'r Tywysog Charles yn ffordd dda o ddenu gweithwyr ifanc i'r diwydiant adeiladu, meddai Kelly Edwards

Mae simneiau Merthyr Tudful wedi cael eu disodli gan ystadau diwydiannol ac offer milwrol arloesol.

Mae General Dynamics yn cyflogi tua 700 o bobl ar safle sy'n cynhyrchu cerbydau arfog.

Ac mae cyfleoedd yn dod yn yr adnewyddu sy'n digwydd yn y dref, gyda'r gwaith hirdymor i foderneiddio Ysbyty'r Tywysog Charles yn darparu gwaith a phrofiadau i bobl ifanc.

Mae myfyrwyr o'r coleg ym Merthyr yn cael profiad gwaith ar y safle.

"Mae gennym brinder sgiliau enfawr yn y diwydiant," meddai Kelly Edwards o'r cwmni adeiladu Tilbury Douglas.

"Nid oes digon o bobl ifanc yn dewis adeiladu. Nid yw llawer o bobl yn ymwybodol o'r gwahanol gyfleoedd o fewn y maes.

"Felly mae hyn yn tynnu ein sylw at weithwyr y dyfodol, ac yn eu datblygu."

Mae Kayla Williams ac Elliot Lewis-Campbell yn astudio i fod yn saeri coed

Dywedodd y fyfyrwraig, Kayla Williams, sy'n astudio i fod yn saer coed ei bod hi wedi "mwynhau" ymweld â'r safle.

"Roedd yn weithgar, gallaf fod yn ymarferol. Dyna'n union beth rwy'n ei garu.

"Dydw i ddim yn hoffi eistedd i lawr a gwneud dim byd!"

Dywedodd Elliot Lewis-Campbell, sydd hefyd yn astudio i fod yn saer coed, ei bod hi'n "dda gallu gwylio pobl eraill sydd â mwy o brofiad" yn y grefft.

Dywedodd Lewis Jones o'r coleg ym Merthyr Tudful fod y cysylltiadau â phrosiectau adeiladu lleol yn werthfawr.

"Maen nhw'n dod â chontractwyr o'r safle i lawr, maen nhw'n cynnal sesiynau i lunio CV ac am sut i gael swyddi, (a rhannu) technegau cyfweld.

"Mae dysgwyr yn cymryd rhan yn y sesiynau hyn, yn datblygu eu sgiliau ac yn ceisio cael gwaith."

Yn ôl yr argraffwyr yn Nowlais, mae Andrew George yn credu y gall ei gwmni lywio unrhyw broblemau economaidd.

"Rwy'n falch iawn o allu gwneud y gwaith yma. Ac rwyf am weld y busnes yn parhau ymhell i'r dyfodol," meddai.