Owain Rhys yn ennill Coron Eisteddfod Wrecsam

Mae Owain Rhys yn wreiddiol o Landwrog, ond wedi bod yn byw yng Nghaerdydd ers ei fod yn 14 oed

Owain Rhys o Gaerdydd sydd wedi ennill Coron Eisteddfod Genedlaethol Wrecsam 2025.

Daw yn wreiddiol o Landwrog, ger Caernarfon, ond mae wedi byw yn y brifddinas ers ei fod yn 14 oed.

Mae'n fab i Manon Rhys - enillydd y goron yn Eisteddfod Genedlaethol Maldwyn a'r Gororau ym Meifod yn 2015.

Gofynion y gystadleuaeth eleni oedd ysgrifennu pryddest neu gasgliad o gerddi hyd at 250 o linellau ar y testun 'Adfeilion'.

Tri o gyn-enillwyr y goron - Ifor ap Glyn, Siôn Aled a Gwyneth Lewis - oedd y beirniaid.

Mae Owain Rhys yn wreiddiol o Landwrog ond mae bellach yn byw yn y Tyllgoed gyda'i briod, Lleucu Siencyn, a'i blant, Gruffudd a Dyddgu.

Ar ôl gweithio i Amgueddfa Cymru am dros 20 mlynedd, mae nawr yn gweithio ym maes ymgysylltu cymunedol a gwerth cymdeithasol.

Bu'n aelod o dîm Aberhafren, a ddaeth i'r brig ddwywaith ar raglen Radio Cymru, Talwrn y Beirdd.

Mae hefyd wedi bod yn fuddugol yng nghystadlaethau'r englyn a'r englynion milwr yn yr Eisteddfod Genedlaethol.

Mae ganddo radd mewn archaeoleg, ac MA mewn Astudiaethau Amgueddfaol.

Mae wrth ei fodd yn teithio Cymru a'r byd i weld cestyll, adfeilion, a beddrodau, ac mae'n gefnogwr tîm pêl-droed Wrecsam ers y 1970au.

Mae'n aelod o Gorff Llywodraethol Ysgol Gymraeg Nant Caerau ers 2010 ac yn gadeirydd cangen Caerdydd o fudiad Rhieni dros Addysg Gymraeg (RhAG), ac yn ymddiriedolwr ar eu Bwrdd Cenedlaethol.

Ifor ap Glyn fu'n traddodi'r feirniadaeth o lwyfan y Pafiliwn

Llif 2 oedd ffugenw'r gwaith buddugol, ac Ifor ap Glyn fu'n traddodi'r feirniadaeth o'r llwyfan.

Dywedodd fod y casgliad yn trafod byw gyda rhywun sy'n dioddef gyda dementia, sef mam y bardd.

"Mae'n ymdriniaeth dawel a sensitif â'r hyn sydd yn rhaid ei wneud i helpu'r fam barhau i fyw'n urddasol wrth i'w chof hi ddadfeilio," meddai.

"Mae'r casgliad yn cyflwyno darlun tyner o sefyllfa anodd sy'n wynebu cymaint o deuluoedd heddiw, a synhwyrwn ddyfnder teimladau'r bardd tuag at ei fam, a'i chadernid gynt.

"Dyma gasgliad grymus a chyfoethog a gydiodd ynof i ar y darlleniad cyntaf, gyda phob darlleniad wedyn ond yn datgelu haenau pellach i'w gwerthfawrogi."

Ychwanegodd fod dau arall y gellid bod wedi eu coroni, sef Hafgan a Traed yn Dŵr.

'Rhaid i fi ganu am y profiad oedd gen i'

Yn siarad gyda BBC Cymru wedi'r seremoni dywedodd Owain Rhys ei bod yn "galondid" clywed bod y gystadleuaeth yn un gref, gyda 12 ymgeisydd yn y dosbarth cyntaf, a thri y gellid bod wedi coroni.

Dywedodd ei fod wedi cael ei ysgogi i ysgrifennu tua blwyddyn yn ôl, wrth iddo "deimlo bod rhaid i fi ganu am y profiad oedd gen i - Mam yn colli ei chof".

"O'n i eisiau rhoi'r peth ar glawr, a digwydd bod, oedd y testun yn ffitio.

"Felly es i ati wedyn i roi'r cerddi fewn yn y testun, yn hytrach na chael y testun i ffitio'r cerddi."

Dyluniad y goron

Mae'r goron eleni wedi'i chreu gan Neil Rayment ac Elan Rowlands - y ddau a greodd goron Eisteddfod Rhondda Cynon Taf 2024.

Mae hi wedi'i hysbrydoli gan y ffosiliau hynafol gafodd eu darganfod yng Nghoedwig Brymbo – sy'n dyddio'n ôl dros 300 miliwn o flynyddoedd i'r cyfnod Carbonifferaidd.

Yn amgylchynu'r goron mae patrwm organig ailadroddus ac o fewn y patrymau mae dyddiadau allweddol sy'n nodi cerrig milltir pwysig yn hanes Wrecsam.

Mae rhain yn cynnwys dechrau chwyldro diwydiannol Wrecsam yn 1782 a chychwyn adeiladu Traphont Pontcysyllte yn 1795.

Mae'r goron wedi'i dylunio a'i chreu gan yr un crefftwyr â'r llynedd

Mae hefyd yn cynnwys dyddiad sefydlu Clwb Pêl-droed Wrecsam yn 1864, lansio Lager Wrecsam yn 1882 a'r flwyddyn y creodd James Idwal Jones yr atlas hanesyddol cyntaf o Gymru yn 1900.

Mae'r gair WRECSAM wedi'i osod ar draws y goron sy'n deyrnged i'r arwydd "Wrexham" arddull Hollywood eiconig gafodd ei ddatgelu yn 2021.

Mae'r goron yn cael ei noddi gan Elin Haf Davies, a'r wobr ariannol o £750 yn cael ei chyflwyno gan Prydwen Elfed Owens.