"Feumar sùil a thoirt air deamocrasaidh an Alba gu lèir"

Tha còig bliadhna on chaidh Calum Rothach na bhall de Chomhairle na Gàidhealtachd a' riochdachadh muinntir an Eilein Sgitheanaich is Ratharsair.

Rinn e iomairt fon bhrataich, "Guth ùr don Eilean agus do Ratharsair".

Dh' innis Mgr Rothach bho chionn ghoirid gu bheil e a' dol a sheasamh sìos.

Ann an agallamh le BBC Naidheachdan mhìnich e gum feumar coimhead air mar a tha deamocrasaidh ga chur an gnìomh aig ìre ionadail is nàiseanta.

Tha e den bheachd gum feumar coimhead air an tuarastal a gheibh comhairichean ma thathas airson daoine òga le teaghlaichean a tharraing dhan obair.

Rinn e iomradh air na dùbhlain an cois dreuchd mar chomhairliche, obair a tha còir a bhith pàirt-ùine ach a tha "a' gabhail làmh an uachdair".

"Feumaidh spìonnadh agus lùths a bhith annad agus bha sin agam ach tha mi a' creidsinn gu bheil sin air sìoladh às beagan.

"Tha e gu math doirbh an obair a chumail mar obair phàirt-ùine. Tha e air meas mar obair phàirt-ùine ach tha mi a' creidsinn mar a tha na bliadhnaichean a' dol air adhart 's e an obair a tha a' gabhail làmh an uachdair is a h-uile dad eile air a chur mun cuairt air an obair.

"'S e obair mhòr a th' ann is 's e obair làn-ùine a th' ann," thuirt Mgr Rothach.

Tha e ag ràdh gum bu chòir còmhradh a bhith ann mu thaic do chomhairlichean agus tuarastal ma tha daoine òga gu sònraichte gu bhith air an tarraing dhan obair.

Tha Mgr Rothach toilichte gun deach adhartas a dhèanamh a thaobh a bhith a' cur an gnìomh mholaidhean Sir Lewis Ritchie airson piseach a thoirt air seirbheisean slàinte san sgìre.

Ged a bha NHS na Gàidhealtachd air gealltainn molaidhean Sir Lewis air fad a chur an gnìomh nuair a chaidh an aithisg aige fhoillseachadh ann an 2018, cha deach aca air sin a choileanadh mar a bha dùil.

Bha Calum Rothach na chathraiche air Buidheann Sir Lewis Ritchie gu h-ionadail aig àm nuair a bha strì mhòr a' leantainn gus cùram cabhagach 24/7 a thilleadh gu Ospadal Phort Rìgh.

Bha draghan mòra gu h-àraidh anns na beagan mhìosan mus deach cùram cabhagach ath-stèidheachadh san Lùnastal an-uiridh.

Chaochail boireannach a bha aig fèis chiùil Skye Live sa Chèitean is nuair a chaidh taic iarraidh aig Ospadal Phort Rìgh do bhoireannach eile a dh'fhàs tinn às dèidh dhi a bhith aig an fhèis, bha dorsan an ospadail glaiste.

Ged a tha Mgr Rothach ag ràdh nach eil an iomairt gus seirbheisean slàinte na sgìre a leasachadh seachad, tha e misneachail gu bheil adhartas air a bhith ann.

"Thòisich mise nam chathraiche (air Buidheann Sir Lewis Ritchie) nuair a bha am pròiseas an ìre mhath a' tuiteam às a chèile", thuirt Mgr Rothach.

"Bha obair ann am pròiseas a chur air ais air a' chasan. Tha mi a' smaoineachadh anns na mìosan mu dheireadh tha sinn air mu dheireadh thall air cuid de na seirbheisean ris a bheileas an dùil ann an ceann a tuath an Eilein Sgitheanaich fhaicinn air an cur an gnìomh.

"Tha mi a' smaoineachadh gu bheil sinn air adhartas a dhèanamh".

Bha Mgr Rothach cuideachd na chathraiche air comataidh ùr na Gàidhlig aig Comhairle na Gàidhealtachd is strì gu leòr an sin, gu h-àraidh aig toiseach a' ghnothaich.

Nuair a thòisich Mgr Rothach bha connspaid air a bhith ann mu sheasamh an ùghdarrais ionadail a thaobh a' chànain is an ceannard ag ràdh gun robh maoineachadh 'son foghlam Gàidhlig mì-chothromach agus gun robh clann Bheurla a' call a-mach.

Thuirt a' Chomhairle aig an àm cuideachd gun robh farpaisean spòrs do chloinn le Gàidhlig "a' brosnachadh neo-ionnanachd".

Tha misneachd nas motha aig Mgr Rothach a-nise gu bheil adhartas ann a thaobh inbhe na Gàidhlig taobh a-staigh Comhairle na Gàidhealtachd.

"Nuair a thòisich mi bha ceistean ann mun tuigse a bh' aig a' Chomhairle mun Ghàidhlig is dè cho dealasach 's a bha iad mun Ghàidhlig.

"Cha robh comataidh Gàidhlig aca.

"Tha oifigearan math, math againn is tha sinn air inbhe na Gàidhlig a thogail taobh a-staigh na Comhairle, agus cuideachd tha mi a' smaoineachadh gu bheil daoine a' faicinn gu bheil a' Chomhairle fhèin a' toirt barrachd spèis dhan Ghàidhlig na bha - no na bha daoine a' creidsinn a bha - nuair a thòisich mi."

Càineadh

Thog Mgr Rothach cuideachd air beatha chomhairliche aig àm nuair a tha daoine san fharsaingeachd buailteach leum air na meadhanan-sòisealta 'son beachd a chur an cèill.

Dh'aidich e gun urrainn dha seo a bhith "trom" air comhairlichean.

"Rud a theirinn, a' mhòr-chuid de na daoine a tha a' sgaoileadh nam beachdan seo is gar càineadh, chan eil duine aca air am fòn a thogail no air sgrìobhadh thugainn no air coinneamh iarraidh.

"Uaireannan chan eil deasbad air-loidhne uabhasach cothromach - ach sin an saoghal anns a bheil sinn beò."

"Sgrùdadh nàiseanta air ùghdarrasan ionadail"

Tha meudachd sgìre Comhairle na Gàidhealtachd air a bhith na h-adhbhar deasbaid às ùr sna mìosan a dh'fhalbh is cuid de chomhairlichean air moladh a chur air adhart gus an t-ùghdarras ionadail a bhriseadh suas.

Cha do shoirbhich leis a' ghluasad sin.

Tha Mgr Rothach fhèin den bheachd gu bheil cus chumhachd "ga tharraing chun a' mheadhainn air feadh Alba", is tha e 'son is gun tig crathadh air Comhairle na Gàidhealtachd mar phàirt de ghluasad nàiseanta.

"Ann an dòigh tha a h-uile duine ag aithneachadh gur e sgìre ro mhòr a th' ann Comhairle na Gàidhealtachd,

"Tha mi a' smaoineachadh gu bheil daoine uaireannan ga fhaicinn ann an dòigh gu math sìmplidh: gum biomaid a' tilleadh gu sgìre Loch Aillse is an Eilein Sgitheanaich is gum biodh a h-uile càil ceart gu leòr.

"Gu pearsanta, dh'iarrainn barrachd chomhairlichean ann an uàrd mar seo mar a th' aca sna h-Eileanan Siar.

"Bhiodh e gu math soirbh buannachdan deamocratach fhaicinn le comhairlean nas lugha ach chan eil mi buileach cinnteach am faod sinn a ràdh gum bi barrachd airgid ann.

"Tha mi a' smaoineachadh gum feumar sùil a thoirt air deamocrasaidh an Alba gu lèir, agus gur e sgrùdadh nàiseanta air ùghdarrasan ionadail agus deamocrasaidh ionadail a bheireadh atharrachadh air meudachd sgìre Comhairle na Gàidhealtachd agus dè dh'fhaodadh a bhith na h-àite."