Gwasanaethau addysg 'anfoddhaol' Ynys Môn

Mae gwasanaethau addysgol Cyngor Sir Ynys Môn yn cael eu barnu yn anfoddhaol ym marn Estyn, y gwasanaeth sy'n gyfrifol am arolygu ysgolion.

Cred Estyn fod yn rhaid i Lywodraeth Cymru ymyrryd yn y ffordd mae'r cyngor yn darparu gwasanaethau addysgiadol.

Dyna, meddai'r arolygwyr, yw craidd yr argymhellion fydd yn mynd gerbron y Gweinidog Addysg, Leighton Andrews.

Mae cynnwys yr adroddiad a gyhoeddwyd ddydd Mawrth yn ddamniol.

Ond mae'r cyngor wedi addo gwneud popeth y gall i wella gwasanaethau addysg.

Mae adroddiad Estyn o'r farn fod safonau yn is na'r disgwyl ym mhob rhan o'r gwasanaeth addysg; presenoldeb disgyblion yr ysgolion uwchradd yn is na'r hyn ddylai fod ac yn fwy damniol fyth, yw'r gred nad oes gan y cyngor yr ewyllys i osod eu tŷ eu hunain mewn trefn.

Mae angen cynllunio mwy effeithiol a chydweithio ymysg swyddogion proffesiynol yr awdurdod, i leihau nifer y disgyblion sy'n chwarae triwant.

Mae 'na ormod o leoedd gwag yn ysgolion y sir ac angen gweithredu ar frys i leihau'r nifer.

Lleoedd gwag

Mae nifer y lleoedd gwag yn ysgolion cynradd y sir wedi codi o 500 ers 2005 ac yn debyg o godi eto erbyn 2016.

Barn yr arolygwyr yw bod y cyngor wedi bod yn llawer rhy araf i ymateb i'r sefyllfa.

Dyna osod Môn yn ail yn y tabl o gynghorau Cymreig.

Yn y sector uwchradd, mae nifer y lleoedd gwag eto wedi cynnydd dros 500 ac yn debyg o godi eto erbyn 2016.

Ynys Môn felly yn bumed yn nhabl o ysgolion Cymreig gyda lleoedd gwag.

Mae pump o Gomisiynwyr wedi eu penodi gan Lywodraeth Cymru i reoli Cyngor Sir Ynys Môn ac mae'r adroddiad yn feirniadol o'r hyn maen nhw yn ei alw yn ddiffyg mynd i'r afael a gwraidd y drwg a'r arafwch i ymyrryd a defnyddio eu pwerau llawn.

Mae 'na feirniadaeth hefyd o reolaeth ganolog gan hawlio na fu gweithredu ddigon prydlon.

Wrth ymateb, dywedodd Prif Weithredwr Cyngor Sir Ynys Môn, Richard Parry Jones: "Rydym yn cefnogi'n llawn yr argymhellion yn adroddiad Estyn.

"Maen nhw'n cyd-fynd â'r meysydd sydd eisoes wedi eu nodi gan y gwasanaeth addysg fel rhai sy'n allweddol i wella ansawdd gwasanaethau addysg yn Ynys Môn.

"Rydym yn cydnabod yr angen i gyflymu'r gwaith gwella ac rydym yn hyderus ein bod eisoes yn gwneud cynnydd da.

"Mae cynllun gweithredu cadarn wedi ei ddrafftio ac fe gaiff ei gyflwyno i'r cyngor i roi sylw i bob un o'r saith argymhelliad, gan gynnwys gweithio gydag ysgolion i godi safonau ym mhob cyfnod allweddol, rhoi sylw i fater cynhennus y lleoedd gweigion, gwella cynllunio busnes ac ariannol a rhannu gwybodaeth yn well gydag ysgolion, llywodraethwyr ac aelodau'r awdurdod lleol.

"Rydym yn falch bod Estyn wedi cydnabod arwyddion cynnar o welliannau a wnaed mewn sawl maes ond rydym yn derbyn bod y rhain angen amser i ddatblygu a dangos eu heffaith ar ddysgwyr.

"Bydd asesiad a chanlyniadau academaidd eleni yn allweddol o ran dangos faint o gynnydd a wnaed."