'Cwestiynau difrifol' am reolaeth Prifysgol Abertawe

Mae angen gofyn cwestiynau mawr am faterion mewnol Prifysgol Abertawe, yn ôl Aelod Cynulliad Plaid Cymru, Bethan Sayed.

Mae'r brifysgol bron i saith mis yn hwyr yn cyhoeddi ei datganiad ariannol - yr unig sefydliad yng Nghymru, Lloegr a'r Alban sydd heb wneud hynny.

Yn ôl y brifysgol daw'r oedi yn sgil amgylchiadau cwbl eithriadol wrth iddyn nhw gynnal ymchwiliad mewnol.

Mae'r brifysgol hefyd wedi cadarnhau eu bod wedi gwahardd chweched aelod o staff fel rhan o'r ymchwiliad hwnnw.

Roedd gofyn i brifysgolion gyflwyno'u datganiadau i'r Cyngor Cyllido Addysg Uwch Cymru (HEFCW) erbyn 30 Tachwedd 2018.

Dywed HEFCW ei bod hi'n "anaml iawn" i gyfrifon gael eu cyflwyno'n hwyr a bod yr un sefydliad wedi oedi cyhyd â Phrifysgol Abertawe.

'Dim cymhariaeth'

Yn ôl y cyrff cyfatebol i HEFCW yn Lloegr a'r Alban mae pob prifysgol arall wedi cyflwyno eu datganiadau ariannol ar gyfer 2017/18.

Dywed Prifysgol Abertawe bod eu cymharu â sefydliadau addysg uwch eraill "yn gamarweiniol" oherwydd eu bod yng nghanol archwiliadau mewnol.

"Dydy'r oedi ddim yn adlewyrchu lles ariannol neu berfformiad y brifysgol," meddai llefarydd.

"Mae Prifysgol Abertawe yn cynnal ymchwiliad mewnol sylweddol, ac mae ein harchwilwyr yn cynnal rhagor o ymholiadau...

"Mae'r amgylchiadau yma yn amlwg yn eithriadol ac anarferol ac mae cymharu hyn â phrifysgolion eraill, nad sydd yn yr un sefyllfa, yn gamarweiniol."

Dywed Bethan Sayed AC bod yna bryder bod dim gwybodaeth ynghylch yr hyn sy'n digwydd ym Mhrifysgol Abertawe

Mae HEFCW'n dweud nad ydyn nhw, hyd yma, wedi cymryd y camau posib i ymyrryd pan fo prifysgol yn methu â chydymffurfio â gofynion rheoli cyllid.

Dywedodd Llywodraeth Cymru y bydd yn gofyn am "sicrwydd pendant" ynghylch sefyllfa ariannol y brifysgol.

'Dim yn ddigon da'

Ond mae'r newyddion yn "destun pryder dwfn" i bawb sy'n gweithio neu'n astudio yno, yn ôl Ms Sayed, un o ACau De Orllewin Cymru.

"Rydyn ni bron â bod heb glywed dim gan y brifysgol, Llywodraeth Cymru na HEFCW ers dechrau'r problemau presennol ddiwedd y llynedd," meddai

"Doedd e ddim yn ddigon da chwe mis yn ôl a dyw e'n sicr ddim yn iawn nawr.

"Rhaid i'r brifysgol gyflwyno'i chyfrifon. Mae'r ffaith nad yw wedi gwneud hynny am gyfnod mor hir yn naturiol yn codi cwestiynau difrifol am y materion mewnol ac os oes gyda nhw rywbeth i'w guddio.

"Hefyd mae angen iddyn nhw ddatgan yn glir be ddigwyddodd yn nhermau newidiadau rheoli a gwaharddiadau, a chynnig datrysiad clir."

Mae pryderon wedi codi ynghylch cynllun Pentref Llesiant Llanelli

Mae'r brifysgol wedi cadarnhau eu bod wedi gwahardd uwch swyddog arall - y chweched mewn saith mis.

Mae wedi gwrthod cadarnhau yn y gorffennol pam bod aelodau staff wedi'u gwahardd.

Cafodd pedwar eu gwahardd yn Nhachwedd 2018 dros gynlluniau i godi Pentref Llesiant Llanelli, gan gynnwys yr Is-ganghellor, Yr Athro Richard B Davies a deon yr Ysgol Reolaeth, Marc Clement.

Cafodd pumed aelod o staff ei wahardd ym mis Chwefror.

Mae'r pump yn gwadu gwneud unrhyw beth o'i le ac mae pedwar ohonyn nhw wedi cwyno'n ffurfiol yn erbyn y brifysgol.