Senedd: Zoom nid Microsoft Teams oherwydd dwyieithrwydd

Ar 1 Ebrill 2020 y cynhaliwyd y cyfarfod rhithwir cyntaf

Penderfynodd Senedd Cymru ddefnyddio Zoom ar gyfer ei chyfarfodydd rhithwir ers dechrau'r pandemig oherwydd y gallai weithio'n ddwyieithog, er na chafodd Zoom gymeradwyaeth gan Y Ganolfan Seiberddiogelwch Genedlaethol tan Chwefror 2022.

Roedd Microsoft "yn araf iawn yn cyflwyno swyddogaethau dwyieithog i'w meddalwedd Teams" yn ôl prif weithredwr a chlerc y Senedd, Manon Antoniazzi.

Dywedodd Microsoft bod Teams, ers haf eleni, yn galluogi cyfieithu ar y pryd ar gyfer cyfarfodydd.

Mae ystadegau'r Senedd ar y defnydd o'r Gymraeg mewn trafodion yn dangos cynnydd yng nghanran y cyfraniadau yn yr iaith ers dechrau pandemig y coronafeirws.

Cyfarfod rhithwir y Senedd ar Zoom ar 1 Ebrill 2020 oedd y cyntaf o'i fath yn y DU, ac mae'r cyfarfodydd llawn a phwyllgorau yn parhau ar ffurf hybrid gyda rhai Aelodau yn y Senedd ac eraill yn ymuno drwy gyswllt fideo.

Eglurodd Manon Antoniazzi, "roedd llawer o reolau a rheoliadau a phrotocolau yr oedd yn rhaid eu gosod o'r neilltu oherwydd bod angen i ni ddal ati".

Penodwyd Manon Antoniazzi yn Brif Weithredwr a Chlerc y Senedd ym mis Ebrill 2017

"Roedd yn rhaid i ni godi materion mor uchel ag y gallem gyda Microsoft, ond roeddent yn araf iawn yn cyflwyno swyddogaethau dwyieithog i'w meddalwedd Teams.

"Felly er na chafodd ei gymeradwyo mewn gwirionedd gan y Ganolfan Seiberddiogelwch Genedlaethol ar y pryd i ddefnyddio Zoom, oherwydd ei fod yn rhywbeth a oedd yn cael ei brif ffrydio'n sydyn, cynigiodd Zoom y swyddogaeth ddwyieithog honno inni.

"Felly neidion ni'n syth i mewn."

• Charles III yn ymweld â Chymru am y tro cyntaf fel Brenin

• Cofnod y Senedd: Opsiwn Saesneg yn unig dan y lach

• Galw ar Microsoft i ganiatáu cyfieithu ar y pryd

Derbyniodd Zoom ardystiad "hanfodion seiber" y Ganolfan Seiberddiogelwch Genedlaethol (NCSC) ym mis Chwefror eleni.

Nid yw'r ganolfan - sy'n rhan o Bencadlys Cyfathrebu Llywodraeth y DU (GCHQ) - yn rheoleiddiwr ond mae'n darparu cyngor seiberddiogelwch.

Mae'r cynllun ardystio gan y ganolfan yn helpu sefydliadau i ddangos i gwsmeriaid presennol a darpar gwsmeriaid bod eu diogelwch yn amddiffyn rhag y bygythiadau seiber mwyaf cyffredin.

Ychwanegodd prif weithredwr y Senedd, yn y sgwrs gyda chyn-fyfyrwyr Coleg Iesu Rhydychen: "Fe wnaethon ni roi gwahanol fesurau lliniaru diogelwch ar waith ac rydyn ni wedi gweithio gyda Zoom i wella eu sgôr diogelwch nawr, felly rydyn ni'n hyderus iawn bod hynny wedi digwydd.

"Ond wnaethon ni ddim oedi o ran cyflwyno cyfieithu ar y pryd i'n trafodion pan aethom yn rhithwir."

Dywedodd Microsoft wrth y BBC bod y cyfleuster newydd, a ddatblygwyd mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru, yn "caniatáu pennu cyfieithydd ar y pryd fel bo modd i fynychwyr cyfarfodydd Teams sydd wedi eu trefnu ddewis pa iaith maen nhw am wrando arni, a hynny mewn amser go iawn. Mae modd i fynychwyr newid rhwng ieithoedd yn ystod y cyfarfod hefyd."

Ychwanegodd y "bydd o fudd i gyrff cyhoeddus a sefydliadau sy'n cynnal cyfarfodydd wedi'u trefnu mewn gwahanol ieithoedd, a bydd yn sicrhau eu bod nhw'n gynhwysol a bod modd i fynychwyr ddeall yr hyn sy'n cael ei ddweud".

'Cynnydd yn y defnydd o'r Gymraeg'

Yn ôl Rhun ap Iorwerth, sydd yn gyfrifol am gynllun ieithoedd swyddogol Comisiwn y Senedd, "bu cynnydd yn y defnydd o'r Gymraeg wrth i'r Senedd arbrofi â modelau rhithwir a hybrid o weithio, a bydd angen adeiladu ar hynny".

"Roedd y ffordd yr aethpwyd ati i drefnu a chynnal ein cyfarfodydd o'r cychwyn cyntaf yn brawf o'r cynnydd a wnaed a'r feddylfryd sydd bellach wedi ymwreiddio.

"Y cwestiwn bob amser yw sut y gallwn ni ddarparu gwasanaeth dwyieithog yn hytrach nag a oes rhaid i ni ddarparu gwasanaeth dwyieithog, gyda'r pwyslais ar ddwyieithrwydd diofyn."

Rhun ap Iorwerth: "Angen adeiladu ar y cynnydd yn y defnydd o'r Gymraeg"

Dywed Comisiwn y Senedd bod sawl rheswm posibl am y cynnydd yng nghanran y cyfraniadau yn Gymraeg ers dechrau pandemig, "gan gynnwys y ffaith y gall siaradwyr Cymraeg a dysgwyr deimlo'n fwy hyderus i ddefnyddio'u sgiliau pan fyddant yn cyfrannu'n rhithwir, a'r ffaith nad oes angen i'r sawl sy'n defnyddio gwasanaeth cyfieithu ar y pryd ddefnyddio clustffonau pan fyddant yn cyfrannu'n rhithwir".

O ganlyniad, dywed y comisiwn y bydd yn "ystyried sut y gellir cefnogi Aelodau i barhau i ddefnyddio'u sgiliau Cymraeg yn hyderus mewn cyfarfodydd a digwyddiadau ar yr ystâd" ac "edrych ar ffyrdd o ddarparu cyfarpar a thechnoleg cyfieithu ar y pryd sy'n fwy hylaw a hwylus i'w defnyddio".

Bydd hefyd yn "datblygu cynlluniau unigol a rhoi cefnogaeth wedi'i deilwra i unrhyw Aelodau sy'n dymuno teimlo'n fwy hyderus wrth ddefnyddio'u sgiliau Cymraeg mewn trafodion neu ddigwyddiadau".

Rhegi

Ar 22 Ebrill 2020, ymddiheurodd y gweinidog iechyd ar y pryd, Vaughan Gething, wrth gyd-Aelod Llafur, Jenny Rathbone, am regi wrth gyfeirio ati yn ystod cyfarfod o'r Senedd oedd yn cael ei gynnal ar Zoom.

Roedd modd gweld sawl aelod yn ymateb mewn syndod yn dilyn sylwadau Mr Gething

Symudodd y Senedd yn ddiweddarach i fformat hybrid, lle gallai aelodau fod yn bresennol mewn niferoedd cyfyngedig.

Ar ôl cyfnod byr pan ddychwelodd trafodion rhithwir y gaeaf diwethaf, cafodd cyfyngiadau eu lleddfu ar faint o wleidyddion all fynd i'r siambr.

Ers 1 Mawrth eleni mae pob un o'r 60 aelod yn cael mynychu'r siambr os ydyn nhw'n dymuno.

Roedd disgwyl i weithio a phleidleisio o bell ddod i ben ar ôl yr haf, ond wedi adolygiad fe wnaeth uwch aelodau'r Senedd ar y pwyllgor busnes trawsbleidiol gynnig caniatáu i Aelodau barhau i ymuno â'r cyfarfodydd llawn a phwyllgorau o bell.

Mae'r rhai sydd o blaid yn dweud y gallai helpu i ddenu mwy o bobl amrywiol i wasanaethu fel Aelodau o'r Senedd, ond mae prif chwip y Ceidwadwyr Cymreig, Darren Millar wedi dweud bod "pobl Cymru yn ethol pobl i'w cynrychioli yn y Senedd, nid i'w cynrychioli o'u soffa".

Daeth sesiynau hybrid yn Nhŷ'r Cyffredin i ben yn haf 2021.

Dywed Senedd Cymru eu bod, ers dechrau'r pandemig, wedi cynghori nifer o seneddau, cyrff cyhoeddus ac awdurdodau lleol ar gynnal cyfarfodydd rhithwir gan ddefnyddio cyfieithu ar y pryd.