Siopau'n gwerthu cyllyll i bobl ifanc dan 18 oed

Fe wnaeth deg siop allan o bymtheg yng Nghaerdydd werthu cyllyll i bobl ifanc cudd rhaglen X-ray

Mae ymchwiliad cudd gan BBC Cymru wedi canfod fod siopau yng Nghymru yn torri'r gyfraith drwy werthu cyllyll i unigolion o dan 18 oed.

Bydd rhaglen X-Ray ar BBC 1 nos Lun yn dangos sut mae siopau annibynnol ac un cwmni cadwyn yng Nghaerdydd yn gwerthu cyllyll i bobl ifanc yn eu harddegau heb wirio unrhyw ddogfen adnabod.

Mae'n anghyfreithlon i unrhyw fusnes werthu cyllyll i unrhyw un o dan 18 oed.

Yr unig eithriad yw cyllyll poced sy'n plygu ac iddynt ymylon llai na 3 modfedd.

• Cerflun Angel Cyllyll yn ymweld â Chymru am yr eildro

• 'Fe gafodd fy mrawd ei drywanu - rhaid gweithredu'

Mae ffigyrau troseddau cyllyll yng Nghymru wedi dyblu yn ystod y degawd diwethaf. Roedd yna ostyngiad bach yn ystod y pandemig ond bellach mae'r cyfraddau ar gynnydd unwaith eto.

Fe wnaeth 10 siop allan o 15 yng Nghaerdydd werthu cyllyll i bobl ifanc cudd rhaglen X-Ray a hynny heb ofyn am unrhyw brawf adnabod.

'Dod yn rhywbeth normal'

Mae Emily Powell o Uned Atal Trais Cymru yn gweithio gyda phlant o dan 18 sydd wedi bod yn cario cyllyll ac sydd yna wedi'u cyfeirio at yr uned. Mae hi'n dweud bod pobl ifanc yn cario cyllyll am nifer o resymau.

"Mae nhw'n teimlo bod rhaid cario arf i'w hamddiffyn," meddai, "ac os yw eu ffrindiau yn cario arfau mae'n dod yn rhywbeth normal ac mae'n teimlo'n iawn iddyn nhw wneud."

Y person ieuengaf i Emily weithio gydag ef yw plentyn wyth oed.

"Fe ddaeth o hyd i gyllell yn ei gegin adref gan fynd â hi i'r ysgol ac yna fe ddaeth yr athrawon o hyd iddi."

Hefyd ar y rhaglen mae dyn o dde Cymru sydd wedi treulio 10 mlynedd yn y carchar wedi iddo drywanu rhywun tra'n ymladd.

Roedd e wedi bod yn cario cyllell yn rheolaidd ers yn 14 oed ac mae'n dweud pam ei fod yn bod pobl ifanc yn parhau i wneud yr un peth.

"Mae'n ffasiynol i blant wneud hynny ar hyn o bryd. Mae rhai siŵr o fod yn eu cario nhw am eu bod ofn ac mae eraill yn eu cario i fod yn cŵl.

"Yr hyn sy'n frawychus yw bod gan bawb gyllell. Wrth i un gael un, mae rhywun arall eisiau un a dyna ddechrau ar y broses nes bod pawb yn cael un," meddai.

'Anhygoel'

Mae'r ffilmio cudd gan X-Ray yn dangos sawl achos o dorcyfraith.

Dywed Patrick Green o Ymddiriedolaeth Ben Kinsella ei fod wedi'i synnu gan y canfyddiadau

Patrick Green yw Prif Weithredwr Ymddiriedolaeth Ben Kinsella - elusen gafodd ei sefydlu wedi i Ben Kinsella, 16, cael ei drywanu i farwolaeth yn 2008.

"Mae'r ffilm yn peri gofid," dywedodd. "Ry'n yn gweld siopau yn diystyru'r gyfraith gan werthu cyllyll i bobl ifanc.

"Ar un achlysur mae'n amlwg bod y siop yn ymwybodol o'r gyfraith ond eto mae'n fodlon torri'r gyfraith a gwerthu cyllell i berson ifanc.

"Mae hyn yn anhygoel ac rwy' wedi fy syfrdanu gan yr hyn welais i."

Mae rhaglen X-Ray i'w gweld nos Lun 26 Medi am 20:00 ar BBC One Wales, ac hefyd ar iPlayer.