Ffos-y-Fran: Parhau i gloddio glo yn 'gynsail ofnadwy'
- Cyhoeddwyd
Mae caniatáu i lofa anferth barhau i weithredu am fisoedd heb ganiatâd cynllunio yn gosod "cynsail ofnadwy", ac o bosib yn mynd yn groes i'r gyfraith, yn ôl uwch gyfreithwyr.
Mae disgwyl i hysbysiad gweithredu ddod i rym ddydd Mawrth gan roi rhybudd 28 diwrnod i lofa Ffos-y-Fran ger Merthyr Tudful ddod â'r gwaith cloddio am lo i ben.
Dadlau mae bargyfreithwyr ar ran ymgyrchwyr newid hinsawdd y gallai'r awdurdod lleol a Llywodraeth Cymru fod wedi ymyrryd yn gynt.
Yn ôl Llywodraeth Cymru maen nhw am weld "diwedd wedi'i reoli ar echdynnu a'r defnydd o lo".
Ffos-y-Fran yw safle glo brig mwya'r DU - ac erbyn hyn yr olaf hefyd. Mae ganddo hanes hir a dadleuol gyda'r broses o'i gau bellach yn troi'n dipyn o saga.
Mae gan y cwmni sy'n gyfrifol am y safle tan ddiwedd mis Gorffennaf i gydymffurfio â gorchymyn y cyngor lleol i ddod â stop i'r cloddio, wedi i'w cais am fwy o amser gael ei wrthod ym mis Ebrill.
Mae'n golygu y bydd y lofa - sydd mor fawr â thua 400 cae pêl-droed - wedi medru parhau i weithredu am o leiaf 10 mis y tu hwnt i ddiwedd ei ganiatâd cynllunio ym mis Medi 2022.
Mae ffigyrau yn dangos i 199,307 o dunnelli o lo gael eu hechdynnu o'r safle yn ystod chwe mis cynta'r cyfnod yma - rhwng 7 Medi 2022 a 31 Mawrth 2023.
Mewn llythyr agored o gyngor cyfreithiol, mae bargyfreithwyr sy'n gweithio gyda'r grŵp ymgyrchu Coal Action Network yn dweud bod y sefyllfa wedi "dwyn anfri" ar y system gynllunio.
"Mae'n bendant yn anfon neges i ddatblygwyr eraill sy'n ystyried cau eu glofa neu eu ffynnon olew i gwestiynu a oes angen iddyn nhw," eglurodd Matthew McFeeley o gwmni cyfraith amgylcheddol Richard Buxton Solicitors.
"Fe allen nhw echdynnu am gyfnod go hir heb ganiatâd cynllunio."
Mae'r farn gyfreithiol yn cyhuddo'r awdurdod lleol a Llywodraeth Cymru o "gamweinyddu" - gan ddadlau ei bod wedi gweithredu yn groes i'r gyfraith drwy beidio ag ymateb yn gynt.
Mae rhai trigolion lleol ac ymgyrchwyr wedi bod yn protestio ers misoedd, gan anfon lluniau a fideos o gloddio honedig ar y safle.
Dywedodd Chris Austin, 67, sy'n byw yn ymyl y safle bod y cyfan wedi bod yn "hynod rwystredig".
"Gallai'r awdurdod lleol fod wedi ymateb yn syth ond mae nhw wedi oedi ar y mater yma," meddai.
Yn ôl Dr Neil Harris, Uwch Ddarlithydd mewn Cynllunio Statudol ym Mhrifysgol Caerdydd mae'r ffaith i'r cyngor dderbyn cais i ymestyn cyfnod y cloddio ddyddiau cyn i'r caniatâd cynllunio ddod i ben yn "allweddol" o ran egluro'r "broses estynedig" ers hynny.
Tra bod modd disgrifio ymateb y cyngor fel un "ychydig bach yn ofalus", roedd hyn am eu bod yn ceisio cael y penderfyniad yn gywir mewn "achos hynod gymhleth" a lleihau'r risg o wynebu her gyfreithiol, awgrymodd.
Mae'r cwmni sy'n gyfrifol am y lofa - Merthyr (South Wales) Ltd - wedi dweud yn y gorffennol eu bod wrthi'n trafod gyda'r awdurdod lleol ynglŷn â sicrhau "diwedd diogel i'r gwaith cloddio" ac adfer y safle.
Mae'r gwaith yn cyflogi oddeutu 180 o bobl, ac yn cyflenwi'r gweithfeydd dur ym Mhort Talbot a rheilffyrdd stêm y DU.
Dywedodd llefarydd ar ran Cyngor Bwrdeistref Merthyr Tudful bod ganddyn nhw farn gyfreithiol wahanol am y sefyllfa ac nad yw'n briodol iddynt wneud sylw pellach yng ngoleuni achos cyfreithiol posib.
Yn ôl llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: "Mae ein safbwynt ni yn glir - ry'n ni am sicrhau diwedd wedi'i reoli i echdynnu a'r defnydd o lo."Ry'n ni yng nghanol argyfwng hinsawdd a natur ac mae'n rhaid i'n hymateb ni fod yn gyflym ac o ddifri' fel ein bod ni'n gallu pasio Cymru yr ydym yn falch ohoni ymlaen i genedlaethau'r dyfodol."
Straeon perthnasol
- Cyhoeddwyd26 Ebrill 2023
- Cyhoeddwyd18 Ebrill 2023
- Cyhoeddwyd13 Ebrill 2023