Ie Ie Ie: Profiad personol o drais rhywiol yn ysgogi drama un fenyw

Mae actor a digrifwr wedi sôn wrth BBC Cymru am ei phrofiad hi o ddioddef trais rhywiol a pham ei bod hi'n teimlo mor angerddol ynglŷn â rhannu ei stori.

Ar hyn o bryd mae Eleri Morgan yn serennu yng nghynhyrchiad Theatr Genedlaethol Cymru o 'Ie Ie Ie' - drama un fenyw sy'n trafod pynciau fel trais a chydsyniad.

Mae'r ddrama yn adrodd dwy stori gyfochrog am berson ifanc yn cael rhyw - un o'r profiadau hynny yn gydsyniol a'r llall ddim.

Gobaith Eleri yw bod y sioe yn agoriad llygad i nifer o bobl ifanc ac yn dangos pwysigrwydd cefnogi rhywun sydd wedi cael profiad o'r fath.

• Myfyrwyr yn galw am weithredu i atal trais rhywiol

• Dros 1,000 achos o gamymddwyn rhywiol ym mhrifysgolion Cymru

Mae 'Ie Ie Ie' yn addasiad a chyfieithiad o'r ddrama 'Yes Yes Yes' gafodd ei hysgrifennu gan Karin McCracken ac Eleanor Bishop o Seland Newydd.

Mae'r ddrama yn edrych ar sgil effeithiau achos o dreisio a sut mae ffrindiau'r prif gymeriad, Ri, yn delio â'r cyfan.

Fe eglurodd Eleri, sy'n chwarae'r brif ran, bod elfennau o stori Ri yn debyg i'w phrofiadau personol hi.

"Fi wedi cael fy nhreisio o'r blaen... Pan wnaeth e ddigwydd do'n i ddim yn sylweddoli pa mor niweidiol oedd e," meddai.

"Ro'dd e'n sefyllfa kind of weird. Na'th e ddigwydd, o'n i ddim yn hapus amdano fe ond o'n i ddim yn gwybod beth i alw fe."

Eleri Morgan sy'n chwarae rhan y prif gymeriad, Ri, yng nghynhyrchiad Theatr Genedlaethol Cymru o 'Ie Ie Ie'

Roedd Ms Morgan yn ei hugeiniau pan gafodd hi ei threisio, ond gymerodd hi sawl blwyddyn iddi siarad am y peth yn agored.

"Nath e cymryd siarad gyda therapist, siarad gyda ffrindiau a siarad gyda phobl eraill cyn i fi sylweddoli beth ddigwyddodd i fi."

Un elfen bwysig o'r sioe yw rôl ffrindiau wrth gefnogi unigolyn sydd wedi dioddef trais rhywiol, ac mae Eleri yn nodi nad oedd ei phrofiad hi o hynny yn un cadarnhaol ar y pryd.

"Ro'dd cael fy nhreisio yn ofnadwy, ond beth oedd yn rili ofnadwy oedd delio gyda phobl oedd ddim yn gwybod sut i ddelio gyda fi.

"Roedd pawb yn eithaf weird, a fi hefyd. Ro'n i'n sôn am be ddigwyddodd fel bod e'n jôc ddoniol... ond y ffordd o'dd ffrindiau yn ymateb wnaeth wneud i fi sylweddoli bod e ddim yn ddoniol."

Yn ôl Steffan Donnelly, mae hi'n bwysig chwalu'r tabŵ ynghylch materion pwysig fel trais rhywiol

Yn ôl Eleri, mae hi'n bechod na chafodd hi gyfle i weld sioe debyg i 'Ie Ie Ie' pan yr oedd hi'n iau.

"Os fyswn i wedi gweld y sioe 'ma, fyswn i'n gwybod beth i alw fe, sut i ddelio gyda fe a fyswn i'n teimlo'n well am ymateb ffrindiau fi."

Dywedodd Cyfarwyddwr Artistig Theatr Genedlaethol Cymru, Steffan Donnelly, ei bod hi'n wirioneddol bwysig cael drama am faterion mor ddifrifol yn y Gymraeg.

"Mae'n bwnc hynod bwysig sydd yn dal yn gallu teimlo fel dipyn o tabŵ, felly dwi'n meddwl fod agor y drws efo'r sioe yma yn teimlo'n rili gyffrous a fresh a dwi'n falch bo' ni fel cwmni yn ymrwymo i drafod y pethau heriol, y pethau sydd wir yn effeithio ar bobl, y pethau perthnasol."

Mae gweithdai hefyd wedi cael eu trefnu sy'n rhoi cyfle i bobl ifanc rannu eu profiadau a'u teimladau am y pwnc

Mae'r sioe yn teithio i ysgolion ar hyd Cymru yn ogystal â theatrau, ac fel rhan o'r cynhyrchiad mae aelodau o'r gynulleidfa yn gwirfoddoli i chwarae rhan rhai o'r cymeriadau.

Mae'r Theatr Genedlaethol hefyd wedi gweithio gyda Brook Cymru, elusen iechyd rhywiol i bobl ifanc, er mwyn trefnu gweithdai ledled y wlad.

Yn y gweithdai hynny mae modd i bobl ifanc rannu profiadau a thrafod eu teimladau ynglŷn â rhai o'r themâu sy'n codi yn y ddrama.

Dywedodd Christian Webb o Brook Cymru: "Trwy greu llefydd diogel i bobl ifanc ddysgu a holi cwestiynau am berthnasau a chydsyniad rydyn ni'n paratoi nhw'n well - yn rhoi'r wybodaeth a'r sgiliau fydda nhw eu hangen wrth ddatblygu a chynnal perthnasau ar hyd eu hoes.

"Mae dramâu fel 'Ie Ie Ie' yn dod â'r materion yma yn fyw i bobl ifanc, ac yn rhoi gwybod bod cymorth a chefnogaeth ar gael."

• Ateb y Galw: Enfys Clara

• Ateb y Galw: Juliette Manon

Mae'r Theatr Genedlaethol yn gobeithio gallu mynd â'r sioe dramor.

"Ry'n ni wastad yn edrych am gyfle i roi'r iaith Gymraeg ar blatfform ehangach, platfform Ewropeaidd," meddai Steffan Donnelly.

"'Dan ni wastad yn chwilio am gyfleoedd i gymryd ein gwaith y tu hwnt (i Gymru) a gobeithio dros y blynyddoedd nesaf fe welwch chi rywfaint o hynny."