Ffermwyr yn protestio yn erbyn treth etifeddiaeth yn Llundain

Mae miloedd o brotestwyr wedi ymgynnull yn Llundain

Mae ffermwyr o Gymru wedi teithio i Lundain i brotestio yn erbyn newidiadau i'r dreth etifeddiaeth.

Roedd bysus yn llawn ffermwyr wedi gadael sawl man yng Nghymru yn oriau man y bore er mwyn ymuno â'r brotest yn San Steffan.

Yn eu plith oedd bws o Gaerfyrddin, ble dywedodd un ei bod "mor drist a grac 'da'r llywodraeth" dros y cynlluniau.

Mae'r newidiadau i'r dreth wedi cael eu beirniadu’n llym gan y sector amaethyddol, gyda rhai ffermwyr yn dweud bydd raid gwerthu tir i'w dalu.

Ond mae Llywodraeth y DU yn mynnu mai nifer fach o ffermydd fydd yn cael eu heffeithio bob blwyddyn, a bod y system yn deg.

Pam bod ffermwyr yn protestio?

Cyn y newidiadau, mae hi wedi bod yn bosib trosglwyddo ffermydd o genhedlaeth i genhedlaeth heb orfod talu treth etifeddiaeth.

Ond yn ei chyllideb fis diwethaf, fe gyhoeddodd y Canghellor Rachel Reeves y byddai ffermydd sy' werth dros £1m yn wynebu treth etifeddiaeth yn y dyfodol ar raddfa o 20%, gyda'r opsiwn o'i dalu'n radddol dros gyfnod o 10 mlynedd.

Ers hynny, mae'r llywodraeth wedi honni droeon bod lwfansau eraill yn golygu bod y trothwy mewn gwirionedd yn nes at £3m i nifer, gan olygu y byddai'r newid ond yn targedu'r tirfeddianwyr mwyaf cefnog, ac yn diogelu ffermydd bach.

Ond dyw hyn ddim wedi llwyddo i leddfu'r pryderon o fewn y gymuned wledig, yn ogystal â'r dryswch ynglyn â faint fydd yn cael eu heffeithio.

Mae'r Trysorlys yn cynnig ffigwr o tua 500 ystad y flwyddyn, tra bod yr undebau amaeth yn pwyntio at ddata gan adran materion gwledig y llywodraeth, DEFRA, sy'n awgrymu y byddai nes at dau draean o ffermydd yn ddigon mawr i orfod talu'r dreth.

Ar y bws o Gaerfyrddin, dywedodd Delia Protheroe o Gwmduad, Sir Gâr: "Fi'n grac am be mae nhw'n trio neud achos sai'n cytuno ag e.

"Basically landgrab, absolute landgrab - so nw'n becso dim am food security - i gyd maen nhw'n becso am ydi climate change targets."

"Ni'n lwcus iawn oherwydd ni 'da amser i sortio pethe mas... Fi'n teimlo mor drist a grac 'da'r llywodraeth achos potentially bydd lot o ffermwyr teulu yn gorfod gwerthu tir achos y rheol yma."

"'Sa well gen i dalu mwy ar dreth incwm," meddai John Davies

Dywedodd eraill eu bod yn anghytuno â ffigyrau'r llywodraeth a'u bod yn pryderu am yr effaith ar y genhedlaeth nesaf.

Dywedodd John Davies o Boncath, Sir Benfro: "Dydy e ddim yn iawn achos mae bob ffarm teuluol yn gweithio'n galed i gadw ffarm dros y blynydde a falle dim neud cyflog mor dda o fe, ond yn neud siwr fod y ffarm yn cael ei basio mlaen i'r cenhedlaeth nesa.

"Wnes i gymryd y ffarm drosodd gyda fy mrawd pan o'n i'n 19 oed ar ôl i dad farw o salwch.

"Doedd dim dewis 'da ni ar y pryd ond ni wedi gweithio am dros 35 mlynedd nawr a falle, ar ôl yr holl waith ni wedi neud, fydde ni'n colli 20% o be yde ni wedi'i neud."

Roedd y genhedlaeth nesaf o ffermwyr hefyd yn Llundain ddydd Mawrth

Ychwanegodd Mr Davies bod ffigyrau'r llwyodraeth am y nifer o ffermwyr fydd yn cael eu heffeithio yn "rhy isel".

"S'dim isio bod yn ffarm mawr dyddie yma i value ffarm chi fod lan i £1m neu £2m - mae tŷ pump bedroom yn werth £500,000 yn barod.

"Ni'n fodlon gweithio a cario 'mlaen gweithio. 'Sa well gen i dalu mwy ar dreth incwm achos unwaith 'da chi wedi colli'r tir, mae'r fferm di bennu."

"Dydy'r llywodraeth ddim yn deall" yr effaith ar ffermwyr, meddai Anwen

Roedd Anwen Hâf Evans yn teithio gyda'i thad, Neville, o'u fferm yng Nghasnewydd-bach.

"Dydy'r llywodraeth ddim yn deall be mae ffermwyr yn mynd trwy, dy'n nhw ddim yn byw ar fferm, ddim yn deall pa mor hir mae angen gweithio a phopeth," meddai.

Dywedodd Neville: "Dwi'n gweithio bob bore, ma'n frawd yn godro nawr a'i fab e yn neud y gwaith i gyd achos dwi'n lan yn fan hyn i weld be sy'n mynd ymlaen."

"Mae angen i ni brotestio achos dy' nhw ddim yn gwybod be sy'n mynd 'mlaen 'da ffermio."

Roedd Ieuan Evans ymhlith y rhai ar y bws o Gaerfyrddin

Dywedodd Ieuan Evans o Lanybri, Sir Gaerfyrddin ei fod yn poeni am yr effaith ar y genhedlaeth nesaf o ffermwyr.

"Fedra i ddim dweud fod yr inheritance tax am effeithio ni ond mae e am effeithio'r genhedlaeth nesaf.

"Ni yma i ddangos bod moyn newid. Mae digon o waith 'da pawb sy dod lan ond ni eisiau gwneud rhywbeth nawr cyn iddo fod yn rhy hwyr.

"Mae lot o bethau arall gall y llywodraeth ei wneud i ffeindio arian, dim just rhoi mwy o straen ar ffermwyr."

"Mae angen ffermydd bach hefyd, nid just ffermydd mawr."

Mae ffermwyr o bob rhan o'r DU yn cymryd rhan yn y brotest

'Y trothwy'n £3m mewn achos arferol'

Mae'r Prif Weinidog Syr Keir Starmer wedi dweud na fydd y llywodraeth yn newid y polisi.

Wrth siarad â’r BBC yn y G20, dywedodd ei fod "yn deall eu pryderon” ond “rwy’n hyderus iawn na fydd y mwyafrif helaeth o ffermwyr yn cael eu heffeithio o gwbl”.

Mae protestwyr yn dweud bod y newid yn peryglu sicrwydd bwyd y DU

Pan ofynnwyd iddo a fyddai’r llywodraeth yn newid y polisi, dywedodd: “Na. Unwaith y bydd pobl yn sylweddoli ei fod yn drothwy o £3m mewn achos arferol cyn i dreth etifeddiant gael ei thalu, yna rwy’n meddwl y bydd pobl yn gweld y mwyafrif helaeth o ffermydd wedi’u heithrio - ac mae'r rheiny sydd heibio'r trothwy yn talu treth o 20% a all fod dros gyfnod o 10 mlynedd."

Mae Llywodraeth y DU hefyd wedi gwrthod awgrymiadau y gallai'r dreth etifeddiant effeithio ar dri chwarter o ffermwyr.

Honnodd y Gymdeithas Tir a Busnes Cefn Gwlad y gallai cap ar ryddhad treth o £1m niweidio 70,000 o ffermydd y DU “gan niweidio busnesau teuluol ac ansefydlogi sicrwydd bwyd”.

Fodd bynnag, mae'r llywodraeth yn dweud mai dim ond 500 o ffermydd y flwyddyn sy'n hawlio Rhyddhad Eiddo Amaethyddol.

Eluned Morgan yn cefnogi'r newidiadau

Mae Prif Weinidog Cymru, Eluned Morgan, wedi cefnogi'r newidiadau i dreth etifeddiant wrth i filoedd brotestio yn San Steffan.

Dywedodd yn y Senedd mai "nifer fechan" o ffermwyr fydd yn cael eu heffeithio gan y newidiadau.

Dywedodd fod ffermwyr yn gwneud "cyfraniad pwysig iawn i'n gwlad", ac fe bwysleisiodd na fydd llawer o bobl yn cael eu heffeithio gan y newidiadau.