Myfyrwyr Cymru'n gadael y brifysgol gyda dyled o £35,000 ar gyfartaledd

Bydd Nel Jones yn benthyg tua £60,000 ar y cyfan ar gyfer derbyn addysg yn y brifysgol

Mae myfyrwyr Cymru yn gadael y brifysgol gyda dros £35,000 o ddyled ar gyfartaledd, yn ôl data sydd wedi dod i law BBC Cymru Fyw.

Mae hynny'n gynnydd o dros £14,000 mewn pum mlynedd, yn ôl y ffigyrau a gafodd eu rhannu gan Gyllid Myfyrwyr Cymru (CMC) wedi cais rhyddid gwybodaeth (FOI).

Dywedodd llywydd Undeb Cenedlaethol Myfyrwyr Cymru fod y system gyllid "wedi torri", wrth i'r ffigyrau ddangos fod gan un myfyriwr ddyled o bron i £140,000.

Daw hyn wrth i filoedd o bobl ifanc Cymru ystyried eu camau nesaf ar ôl derbyn eu canlyniadau Safon Uwch.

Yn ôl Llywodraeth Cymru, sy'n ariannu CMC, mae Cymru yn "arwain y ffordd o ran ein system gyllid unigryw a blaengar", gan ychwanegu mai nhw sy'n "darparu'r system cyllid myfyrwyr fwyaf hael yn y Deyrnas Unedig".

Mae'r ffigyrau hefyd yn dangos fod bron i 200,000 o bobl wedi gwneud ad-daliad tuag at eu dyled myfyriwr yn y flwyddyn ddiwethaf.

Yn 2023, £35,717.33 oedd y cyfanswm cyfartaledd o'r ddyled byddai'n rhaid i fyfyrwyr dalu'n ôl unwaith maen nhw'n gymwys i ad-dalu, o'i gymharu gyda £21,700 yn 2018.

Mae gan 12,135 o bobl ddyled sy'n uwch na'r ffigwr cyfartalog.

Y cyfanswm uchaf o ddyled sydd ar gofnod gan Gyllid Myfyrwyr Cymru ydy £138,093.61 - ffigwr sydd £50,000 yn uwch na'r ddyled fwyaf yn 2018.

'Mae o'n dychryn rhywun'

Bellach yn astudio ym Mhrifysgol Aberystwyth, roedd Nel Jones o Frynrefail yng Ngwynedd yn ystyried peidio mynd i'r brifysgol oherwydd dyledion posib.

"Wnes i gymryd blwyddyn allan i ddechrau er mwyn gael bach o break cyn mynd i'r brifysgol, a phenderfynu be o'n i eisiau 'neud," meddai.

"Ar ôl ennill pres am flwyddyn, oedd o'n benderfyniad anodd wedyn mynd i'r brifysgol achos o'n i'n gwybod gymaint o bres oedd y brifysgol yn cymryd oddi wrtha chdi."

Roedd mynd i'r brifysgol yn benderfyniad anodd i Nel

Ar gyfer ei hail flwyddyn, bydd Nel yn derbyn tua £11,000 gan CMC ar gyfer costau byw yn unig.

Erbyn iddi orffen y brifysgol, bydd hi wedi benthyg dros £60,000 heb ystyried llog.

"Dwi'n meddwl bod o'n dychryn rhywun, yn naturiol, bod arna i hynna faint o bres hyd yn oed cyn cychwyn yn y byd gwaith.

Roedd Nel, sydd yn astudio Hanes Modern a gwleidyddiaeth, yn gobeithio gwneud gradd meistr ar ôl graddio ond bellach wedi penderfynu peidio gan ei fod "mor ddrud".

Mae'n credu y gall rhai cyrsiau gael eu cwtogi er mwyn arbed arian i fyfyrwyr.

"Mae o'n lot o bres ac i feddwl bod o'n cwrs tair blynedd, dwi ddim yna am y tair blynedd llawn.

"Mae yna lot o wylia' haf, lot o wylia' 'dolig."

Mae Nel - ar y dde, gyda ffrinidau o'r brifysgol - yn dweud bod meddwl am arian wedi effeithio ar ei phrofiad yn y brifysgol

Mae Nel yn dweud fod arian yn aml yn bwnc trafodaeth ymysg hi a'i ffrindiau.

"Dwi'n meddwl wnaeth o rili effeithio profiad fi, yn enwedig yn y dechrau.

"Oedda' chdi'n rili conscious o faint o bres oedda' chdi'n wario, yn trio gweithio allan faint o budget genna'i am y tymor gyntaf."

Ond er ei phryderon am arian, mae Nel yn mwynhau ei amser yn y brifysgol ac yn cydnabod gwerth gael gradd ar y diwedd.

"Dwi'n meddwl bod y profiad yn brofiad grêt, ac mae'r cwrs yn grêt hefyd."

Sut mae'r system yn gweithio?

Gall myfyrwyr o Gymru wneud cais am fenthyciad myfyrwyr drwy Cyllid Myfyrwyr Cymru.

Yn ogystal â benthyciad i dalu ffioedd dysgu, mae myfyrwyr yn gallu derbyn hyd at £12,150 y flwyddyn i helpu gyda chostau byw.

Mae'r taliad yna yn gymysgedd o fenthyciad a grant, sydd ddim yn gorfod cael ei dalu'n ôl.

Mae pob myfyriwr yn derbyn £1,000 fel grant.

Mae'r gweddill yn cael ei benderfynu drwy brawf modd, sydd yn edrych ar incwm cartref y myfyriwr cyn penderfynu ar ba ganran o'r arian bydd yn grant neu fenthyciad.

Mae myfyrwyr sydd â benthyciad cynllun dau, sef y rhai gychwynnodd eu gradd ar ôl 2012, yn gymwys i gychwyn ad-daliadau'r mis Ebrill ar ôl iddynt raddio, ac unwaith mae eu cyflog yn cyrraedd £27,295 y flwyddyn.

Yna, bydd rhaid talu 9% o'r incwm sydd dros y trothwy ad-daliadau yn fisol.

Yn ogystal â thalu'r benthyciad, mae cyfradd llog o 7.8% yn cael ei ychwanegu i'r cyfanswm.

Tra bod myfyrwyr yn Lloegr yn gorfod gwneud ad-daliadau am 40 mlynedd ar ôl iddynt raddio, bydd myfyrwyr yn cael stopio ad-dalu eu benthyciad 30 mlynedd ar ôl iddynt raddio.

'System cyllid myfyrwyr wedi torri'

Mae Deio Owen, llywydd Undeb Cenedlaethol Myfyrwyr Cymru, yn dweud bod y system cyllid myfyrwyr "wedi torri".

Dywedodd: "Rydym yn gwybod bod myfyrwyr yn gadael y brifysgol gyda dyled erchyll, ond mae’r ffaith bod modd i rywun fod â bron i £140,000 o ddyled yn codi cwestiynau mawr am y system.

"Tydi Cymru ddim yn gallu dweud bod addysg yn hygyrch i bawb, na chwaith yn gynaliadwy, pan mae myfyrwyr hefo gymaint â hyn o ddyled.

"Mae'r ffigyrau hyn, heb amheuaeth yn dangos fod y system cyllid myfyrwyr wedi torri, ac mae angen ei drwsio, er lles ein darpariaeth addysg genedlaethol."

Mae Deio Owen newydd gychwyn ei swydd fel llywydd Undeb Cenedlaethol Myfyrwyr Cymru

Mewn datganiad, dywedodd Llywodraeth Cymru: "Rydyn ni’n parhau i ddarparu'r system cyllid myfyrwyr fwyaf hael yn y Deyrnas Unedig, ac mae Cymru'n arwain y ffordd o ran ein system gyllid unigryw a blaengar i fyfyrwyr – sy'n darparu cymysgedd o grantiau a benthyciadau i bob myfyriwr.

"Mae ad-daliadau graddedigion ar eu benthyciadau yn cael eu pennu gan eu henillion, a dyw’r rhai sy'n ennill llai na'r trothwy ad-dalu ddim yn gwneud unrhyw ad-daliadau.

"Rydyn ni wedi ymrwymo i ehangu mynediad i addysg uwch ac wedi gofyn i Medr osod targedau uchelgeisiol i brifysgolion a cholegau i leihau annhegwch mynediad i addysg drydyddol a gwella'r nifer sy'n cael eu derbyn."

Medr, Comisiwn Cymru dros Addysg Drydyddol ac Ymchwil, ydy’r corff sy’n gyfrifol am gyllido a rheoleiddio addysg ôl-16 ac ymchwil ers 1 Awst 2024.