'Dim angen panicio' ond awdur yn cydnabod her i ddenu mwy i ddarllen

Mae angen meddwl am syniadau er mwyn denu plant a phobl ifanc at ddarllen llyfrau, medd Bethan Gwanas

"Dwi yn ymwybodol bod 'na lai o blant yn darllen achos ma' 'na lai yn prynu!"

Dydy un o awduron amlycaf Cymru yn synnu dim bod llai o blant, mae'n ymddangos, yn hoffi darllen.

Yn ôl Bethan Gwanas, mae teclynnau digidol a mwy o weithgareddau hamdden bellach yn golygu nad oes gan blant yr amser i droi at eu llyfrau.

"Dwi'm yn meddwl bod angen i ni banicio, ond fel awdur, dwi isio gwneud bywoliaeth, yn dydw!" meddai.

"Mae pres yn brin, ond 'sa'n neis tasa rhywun yn buddsoddi mewn criw o bobl greadigol i ddod at ei gilydd i feddwl am syniadau sut i gael pobl ifanc a phlant yn mwynhau darllen eto."

Yn 2024 roedd canran y plant a'r bobl ifanc rhwng wyth a 18 oed oedd yn dweud eu bod yn mwynhau darllen ar ei lefel isaf ers i'r Ymddiriedolaeth Ddarllen Genedlaethol ddechrau'r gwaith ymchwil yn 2005.

Mae'r ffigyrau'n seiliedig ar ymatebion gan 76,131 o blant a phobl ifanc drwy Gymru a Lloegr.

Gydag un o bob tri (34.6%) yn unig yn dweud eu bod yn mwynhau darllen yn eu hamser hamdden, roedd ychydig yn rhagor (40.5%) yn dweud eu bod yn mwynhau darllen yn yr ysgol.

Un o ddisgyblion Ysgol Bro Siôn Cwilt, Lydia, yn darllen gyda chymorth athrawes

Yn Ysgol Bro Siôn Cwilt ger Synod Inn, Ceredigion, cymysg oedd y brwdfrydedd dros ddarllen.

"Dwi'n darllen pan mae Mam a Dad yn gofyn i fi ddarllen," oedd ymateb Osian, sy'n wyth mlwydd oed.

"Falle dwywaith yr wythnos, dependo os fi 'da digon o amser," meddai Daniel, sydd yn brysur gydag ymarferion pêl-droed a rygbi.

Roedd Lydia yn cyfaddef bod yn well ganddi farchogaeth a ffermio gyda'i rhieni, er ei bod yn llawn sylweddoli pwysigrwydd darllen.

"Ti'n dysgu geiriau newydd a ti'n gallu dysgu shwt mae ysgrifennu geiriau anodd," meddai.

Plant 'yn fwy creadigol' wrth ddarllen

Yn ôl y gwaith ymchwil, un ymhob pump (20.5%) yn unig ddywedodd eu bod yn darllen rhywbeth yn ddyddiol yn eu hamser eu hunain - y lefel isaf ers i'r Ymddiriedolaeth Ddarllen Genedlaethol ddechrau ar eu gwaith 20 mlynedd yn ôl.

Yn Bennaeth ar Ysgol Bro Siôn Cwilt, mae Caryl Evans yn rhoi blaenoriaeth i sgiliau darllen o fewn y dosbarth ac yn sylweddoli pwysigrwydd y grefft.

"Wrth ddatblygu sgiliau darllen, mae sillafu yn gwella ond mae hefyd o ran sgiliau ysgrifenedig," meddai.

Mae adnoddau Cymraeg yn datblygu, medd pennaeth Ysgol Bro Siôn Cwilt, Caryl Evans, ond mae angen datblygu pellach

"Mae'r plant yn fwy creadigol. Mae'r eirfa hefyd yn bwysig - maen nhw'n dysgu geiriau newydd a mae hwnna'n help mewn amryw o feysydd yn yr ysgol."

Ond oes yna ddigon o adnoddau ar gyfer darllenwyr Cymraeg eu hiaith?

"Dwi'n meddwl bod y cyfresau Saesneg yn denu mwy o blant i ddarllen, ond dwi yn meddwl bod adnoddau Cymraeg yn datblygu," meddai Caryl Evans.

"Ond na, fi'n credu ein bod ni ar ei hôl hi ychydig bach o ran y Gymraeg."

'Ariannu cynlluniau darllen'

Dywedodd Llywodraeth Cymru eu bod yn sylweddoli'r angen i wella sgiliau darllen.

"Mae'r Ysgrifennydd Cabinet dros Addysg wedi cyflwyno cefnogaeth ychwanegol amrywiol ar gyfer ysgolion, gan gynnwys mwy o gyllid er mwyn cefnogi cynlluniau llwyddiannus sydd eisoes yn bodoli," meddai llefarydd.

"Rydym hefyd yn ariannu cynlluniau darllen er mwyn cefnogi a hybu teuluoedd i fwynhau darllen gyda'i gilydd.

"Mae hyn yn cynnwys 'Her Darllen yr Haf' mewn llyfrgeolledd ar draws Cymru, a Bookstart sy'n rhoi llyfrau, adnoddau a gweithgareddau i deuluoedd."

Tra bod nifer y llyfrau sy'n cael eu cyhoeddi yn y Gymraeg wedi cynyddu dros yr 20 mlynedd diwethaf, mae Bethan Gwanas yn teimlo mai gwella'r dechneg o hyrwyddo sydd angen fel bod pobl ifanc yn ymwybodol o'r hyn sydd ar gael.

"Rŵan ma' gynnoch chi bob math o lyfrau i apelio at bawb, ond dydy pobl ddim yn clywed amdanyn nhw.

"Os 'dach chi'n sownd yn eich cyfryngau cymdeithasol, eich TikToks, 'dan ni angen sylw i lyfrau Cymraeg ar y TikTok. A does 'na'm digon o hynny yn digwydd."