Dwy long yn taro glanfa oedd achos cau Porthladd Caergybi

Fe wnaeth glanfa ddymchwel ar ôl cael ei tharo gan ddwy long

Bu'n rhaid cau Porthladd Caergybi ym mis Rhagfyr ar ôl i ddwy long "ddod i gysylltiad" gyda glanfa gan achosi i ran ohoni ddymchwel, yn ôl perchennog y porthladd.

Mewn tystiolaeth i Senedd Cymru, dywed Stena Line bod y difrod wedi ei achosi i'r lanfa a ddefnyddir "yn bennaf" gan gwmni Irish Ferries.

Dydy Stena ddim wedi dweud pa gwmni oedd bia'r llongau, ond dywedwyd bod un yn cyrraedd ar 6 Rhagfyr, tra bo'r llall yn gadael y diwrnod canlynol.

Dywed Stena bod y difrod wedi digwydd yn fuan cyn i Storm Darragh gyrraedd ei hanterth.

'Testun cais yswiriant'

Am 40 diwrnod dros gyfnod y Nadolig, roedd ail borthladd prysuraf y Deyrnas Unedig ar gyfer cerbydau ynghau.

Roedd effaith hynny i'w gweld am wythnosau yng Nghaergybi a thu hwnt, gyda tharfu mawr ar deithwyr, cwmnïau cludo a busnesau.

Wrth roi tystiolaeth i un o bwyllgorau San Steffan fis diwethaf, dywedodd un o benaethiaid Stena, sy'n rhedeg y safle, bod y porthladd wedi gorfod cau ar 7 Rhagfyr yn dilyn dau ddigwyddiad a achosodd ddifrod i un o lanfeydd y porthladd.

Ychwanegodd nad oedd modd mynd i fanylder am y digwyddiadau am eu bod "yn destun cais yswiriant".

Ond mewn tystiolaeth ysgrifenedig at un o bwyllgorau Senedd Cymru, mae mwy o wybodaeth wedi dod i law.

Yn ôl Stena cafodd y difrod ei achosi gan ddwy long wahanol yn dod i gysylltiad gyda rhan o lanfa rhif tri, ac fe arweiniodd hynny at ddymchwel y rhan hynny o'r strwythur.

Dywed Stena hefyd bod y tywydd gaeafol wedi amharu ar y gwaith o asesu'r difrod, gan ychwanegu at yr oedi cyn gallu ailagor y porthladd.

Cafodd y porthladd ei ailagor yn rhannol ar 16 Ionawr

Mae cynrychiolydd o Stena Line wedi wynebu cwestiynau ddydd Iau wrth i bwyllgor economi'r Senedd geisio cael mwy o atebion am yr hyn ddigwyddodd yng Nghaergybi.

Gofynnodd cadeirydd y pwyllgor, Andrew RT Davies, i reolwr Stena Line, Ian Davies a fyddai'n "deg dweud nad y storm sydd wedi achosi'r broblem hon o reidrwydd, oherwydd nid oedd y storm yn ei hanterth ar y pryd – yn hytrach mae'n fwy oherwydd y forwriaeth pan oedd y llongau'n cyrraedd ac yn gadael y porthladd a achosodd y difrod?"

Ymatebodd Ian Davies: "Cywir, yn yr ystyr bod hyn wedi digwydd cyn y storm honno."

Dywedodd Ian Davies wrth y pwyllgor hefyd fod "cysylltiadau" rhwng llongau a'r glanfeydd yn digwydd "drwy'r amser" a bod y terfynellau wedi'u "cynllunio" i wrthsefyll "cyswllt ar gyflymder isel".

Pan ofynnwyd iddo beth oedd yn wahanol ym mis Rhagfyr, dywedodd Ian Davies fod hynny'n rhan o'r "ymchwiliad parhaus" yn ogystal â hawliad yswiriant parhaus.

Pwysleisiodd Ian Davies fod ymchwiliad yn dal i gael ei gynnal i'r hyn a ddigwyddodd ym mis Rhagfyr

Dywedodd Martin Reid, cyfarwyddwr polisi Cymru y Gymdeithas Cludo ar y Ffyrdd, wrth y pwyllgor fod cau'r porthladd wedi achosi "problemau enfawr", yn enwedig o ran yr amser ychwanegol i yrru i borthladdoedd newydd.

Roedd un busnes wedi wynebu costau ychwanegol o tua £50,000, meddai.

Dywedodd Eugene Drennan, rheolwr yr Irish Road Haulage Association, fod y gost i gludwyr Gwyddelig tua 60m ewro.

Dywedodd Andrew Potter, athro ym maes logisteg a thrafnidiaeth, Prifysgol Caerdydd, ei fod yn "siomedig" nad yw Llywodraeth Cymru wedi cyflawni ei hymrwymiad i i ddatblygu cynllun cludo nwyddau a logisteg newydd i Gymru erbyn diwedd 2024.

Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros Drafnidiaeth a Gogledd Cymru, Ken Skates, wedi dweud ei fod yn "deall efallai fod rhywfaint o siom nad yw'r cynllun wedi'i gyhoeddi eto" ond "rydym wedi gorfod canolbwyntio ar flaenoriaethau trafnidiaeth eraill".

Mae "gwaith rhagarweiniol wedi'i gwblhau" ar y cynllun, meddai Ken Skates.

Pam yr oedi wrth sefydlu tasglu?

Ym mis Ionawr fe wnaeth Llywodraeth Cymru addo sefydlu tasglu i "ystyried gwytnwch cysylltedd morol rhwng Cymru ac Iwerddon".

Ond dywedodd tystion wrth y pwyllgor eu bod yn dal i aros am fanylion pwy fyddai ar y tasglu a beth y byddai'n ei archwilio.

Wrth roi tystiolaeth i'r pwyllgor y prynhawn yma fe ddywedodd yr Ysgrifennydd Trafnidiaeth Ken Skates ei fod yn gobeithio gallu rhannu'r manylion hynny yn dilyn cyfarfod gyda gweinidogion Iwerddon y penwythnos yma.

Dywedodd fod yr oedi yn rhannol oherwydd y "newid sylweddol" yn llywodraeth Iwerddon yn dilyn etholiad cyffredinol y wlad ym mis Tachwedd.

Mae BBC Cymru'n deall na wnaeth Irish Ferries ymateb i gais gan y pwyllgor i roi tystiolaeth.

Mae'r BBC wedi cysylltu â'r cwmni am ymateb i hynny.

Cafodd y porthladd ei ailagor yn rhannol ar 16 Ionawr, a'r gobaith yw ei ailagor yn llawn ar 1 Gorffennaf.