Canllaw defnyddiol i holl anafiadau tîm rygbi Cymru

Cafodd Jonathan Davies anaf i'w droed yn ystod y gêm yn erbyn Awstralia fis Tachwedd, ond eleni mae ei frawd bach, James, wedi cael lle ar y sgwad am y tro cyntaf.

Beth yw gweyllen y ffêr a lle yn union mae bola'r goes?

Mae carfan Cymru wedi ei llethu gan anafiadau gyda rhai o'i chwaraewyr mwyaf blaenllaw yn gorfod methu o leiaf gemau cyntaf Pencampwriaeth y Chwe Gwlad, os nad y cyfan.

Rydyn ni'n mawr obeithio mai dyma fydd ei diwedd hi o ran anafiadau, ond rhag ofn, dyma ganllaw defnyddiol i'r math o anafiadau sydd yn gysylltiedig â'r gêm.

Ble mae'n brifo? Anafiadau chwaraewyr Cymru:

•Sam Warburton, Dan Lydiate, Talupe Faletau, Rhys Webb, George North: pengliniau

•Dan Biggar a Jake Ball: ysgwyddau

•Liam Williams: abdomen

•Jonathan Davies: troed

•Rhys Priestland: llinyn y gar

Llinyn y gar - 'Hamstring'

Anaf i linyn y gar yw straen neu rwyg i'r gewynnau/tendonau ar gefn y clun.

Cafodd Rhys Priestland anaf i linyn y gar wrth chwarae gyda Bath yn erbyn y Sgarlets ddechrau'r flwyddyn, felly mae'n debygol na fydd y maswr yn ddigon iach i chwarae o gwbl yn y Chwe Gwlad eleni.

Cyfergyd - 'Concussion'

Mae cyfergyd yn cael ei achosi gan ergyd i'r pen, ac mae'n gallu achosi cur pen, teimlo'n sâl neu weithiau gall y chwaraewr fynd yn anymwybodol.

Cafodd Jamie Roberts ei anafu pan darodd ei ben yn erbyn pen capten Awstralia, Stirling Mortlock yn 2008. Parhaodd Jamie i chwarae am 16 munud arall, er ei fod yn diodde' o gyfergyd. Pan aeth i'r ysbyty, cafodd wybod fod ganddo grac yn ei benglog.

Croth/Bola y goes - 'Calf'

Mae anaf i groth neu fola y goes yn gyffredin iawn ymhlith chwaraewyr rygbi, yn arbennig o ganlyniad i neidio neu newid cyfeiriad yn gyflym.

Yn 2010, cafodd Gethin Jenkins anaf i groth ei goes, oedd yn golygu na allodd chwarae yng ngemau prawf Cymru yn erbyn De Affrica a Seland Newydd ym mis Mehefin 2010. Mae wedi bod yn broblem gyson i'r prop ers hynny.

Clust colifflŵar/dew - 'Cauliflower ear'

Pan mae clustiau yn cael eu taro yn aml, mae gwaed a hylif yn dechrau casglu ar dop y glust, gan ei gwneud yn dew ac yn ddi-siâp. Mae chwaraewyr rygbi a bocswyr yn aml â chlustiau fel hyn. Mae'n debyg fod modd defnyddio gelen (leech) i sugno'r gwaed o'r glust a lleihau'r chwydd.

Dydy clustiau chwaraewyr presennol Cymru ddim yn rhy ddrwg ar y cyfan oherwydd bod nifer yn gwisgo capiau, neu dâp fel y capten Alun Wyn Jones, ond mae gan Samson Lee flodfresych bach yn dechrau datblygu...

• Y newyddion a'r straeon diweddaraf am Bencampwriaeth y Chwe Gwlad

Cesail y forddwyd - 'Groin'

Gall anaf i gesail y forddwyd - un o'r cyhyrau sy'n helpu i symud y goes - fod yn hynod o boenus.

Ym mis Medi 2005, cafodd Shane Williams lawdriniaeth i wella anaf i gesail y forddwyd. Yn ffodus, roedd yn ôl ar y cae erbyn gemau'r Hydref, ac roedd cais ganddo yn y gêm yn erbyn Awstralia yn allweddol i sicrhau eu buddugoliaeth gyntaf yn erbyn y Wallabies ers 1987.

Datgymalu bysedd - 'Finger dislocation'

Mae yna lawer o rannau o'r corff all ddatgymalu mewn gêm rygbi, ond y mwyaf cyffredin yw'r bysedd, wrth i'r bêl daro yn eu herbyn, neu wrth iddyn nhw cael eu sathru gan rhyw brop mawr.

Yn 2007 mewn gêm yn erbyn De Affrica, rhedodd James Hook i ochr y cae i gael rhywun i osod ei fys yn ôl i'w le, ac yna cario 'mlaen â'r gêm. Wrth chwarae gyda Gleision Caerdydd, datgymalodd Sam Warburton ei fys yn 2012, a rhannu'r llun uchod o'i anaf â'r byd ar Twitter.

Tennyn croesffurf y ben-glin - 'ACL (Anterior cruciate ligament)'

Mae'r tennyn croesffurf tu ôl i badell y ben-glin (kneecap) ac yn sefydlogi'r cymal.

Dyma'r anaf dorrodd galonnau cefnogwyr Cymru pan anafodd Leigh Halfpenny ei ben-glin yn y gêm yn erbyn yr Eidal, bythefnos cyn dechrau Cwpan y Byd 2015. Doedd Jonathan Davies chwaith ddim digon iach i chwarae yn y bencampwriaeth, a hynny oherwydd yr un anaf.

Pont yr ysgwydd - 'Collarbone'

Mae torri pont yr ysgwydd yn eithaf cyffredin mewn gêm rygbi, wrth i lawer o bwysau gael ei roi ar ysgwyddau'r chwaraewyr.

Cafodd Barry John ei gynnwys yng ngharfan y Llewod ar eu taith i Dde Affrica yn 1968 ond, yn anffodus, torrodd bont ei ysgwydd a daeth ei daith i ben ar ôl dim ond un gêm brawf.

Gweyllen y ffêr - 'Achilles tendon'

Gall gormod o rym arno achosi i weyllen y ffêr rwygo.

Dyma beth ddigwyddodd i Samson Lee yn ystod y fuddugoliaeth yn erbyn Iwerddon ym Mhencampwriaeth y Chwe Gwlad 2015. Yn ffodus, llwyddodd i adfer ei ffitrwydd ar gyfer Cwpan Rygbi'r Byd.

Byddwch yn ofalus mas 'na bois!