Treth etifeddiant: Pennaeth undeb 'ddim yn hyderus' o weld newid

Mae'n flwyddyn ers i'r Canghellor gyhoeddi'r polisi treth etifeddiant amaeth dadleuol

Mae'n annhebygol y bydd yna unrhyw newid i bolisi treth etifeddiant amaethyddol Llywodraeth y Deyrnas Unedig, yn ôl pennaeth Undeb Amaethwyr Cymru (UAC).

Dywedodd Guto Bebb, Prif Weithredwr grŵp UAC sydd hefyd yn gyn-Aelod Seneddol, fod yr undebau amaeth wedi gwneud gwaith aruthrol yn ceisio dylanwadu ar wleidyddion ers i'r polisi gael ei gyhoeddi flwyddyn yn ôl, ond nad yw'n meddwl y bydd yna unrhyw newid.

"Mi faswn i yn awgrymu wrth aelodau UAC bod gweld newidiadau yn rhywbeth dwi ddim yn hyderus fydd yn digwydd," meddai wrth raglen Ffermio ar S4C.

Mae Llywodraeth y DU yn dweud eu bod yn cefnogi ffermwyr gyda chyllideb sy'n "tyfu busnesau, yn sicrhau bod mwy o fwyd Prydeinig ar ein platiau ac yn helpu adfer natur".

Y llynedd cyhoeddodd y Canghellor Rachel Reeves y byddai'r rhyddhad treth amaeth a busnes yn newid o Ebrill 2026.

Mae'n golygu y bydd 'na dreth o 20% ar eiddo amaethyddol sydd wedi eu hetifeddu gwerth mwy na £1m - ond fe allai'r trothwy yna fod yn uwch yn dibynnu ar amgylchiadau personol.

"Y broblem hefo'r penderfyniad yma i fynd ar ôl amaethwyr ydi ei fod yn gwneud amaeth yn anodd iawn i fod yn gynaliadwy wrth symud ymlaen oherwydd mae codi treth etifeddiant ar fusnes sydd ddim yn gwneud llawer o elw yn codi'r cwestiwn ynglŷn â sut mae'r busnes i fod i dalu'r bil dan sylw," meddai Mr Bebb.

Dyw Guto Bebb "ddim yn hyderus" o weld newid ym mholisi Llywodraeth y DU

Er mwyn ceisio gwneud hi'n haws i'r sector amaeth, mae'r polisi yn galluogi ffermwyr i dalu'r dreth mewn rhandaliadau di-log dros 10 mlynedd.

Ond tydi hynny ddim yn mynd i fod o gysur i lawer o fewn y diwydiant, yn ôl Mr Bebb.

"Mi fasa'r Canghellor yn dadlau bod rhoi cyfnod o 10 mlynedd i bobl dalu yn gwneud gwahaniaeth – ond os ydan ni'n edrych ar ddyled gyfartalog o chwarter miliwn mae hynny yn £25,000 y flwyddyn.

"Does 'na ddim lot o ffermydd Cymru yn gwneud hynny mewn blwyddyn."

Dywedodd Llywodraeth y DU na fyddai'r mwyafrif o ffermydd yn cael eu heffeithio gan y newidiadau ac y byddai'r arian a gaiff ei godi drwy'r newid yn mynd tuag at wasanaethau cyhoeddus y mae pobl yn dibynnu arnyn nhw.

Mae'r teulu Evans yn poeni am y dyfodol yn sgil y newidiadau posib i'r dreth etifeddiant

Daniel Evans fydd y bumed genhedlaeth ar fferm Tanygraig yn Silian ger Llanbed – ond mae'r teulu eisoes yn ofni y bydd talu bil y dreth etifeddiant yn y dyfodol yn creu problemau.

"Ar ddiwedd y dydd mae'n rhaid bod bywoliaeth i'w gael ar y fferm. Os na fydd bywoliaeth i'w gael, fydda i methu a fforddio ffermio," meddai Daniel.

'Cyfnod ansicr i'r diwydiant'

Yn ôl ei dad, Dai Charles Evans, mae'r dyfodol yn ansicr: "Ni ddim yn sicr o'r ffigyrau ond ni yn gwybod y bydd swm sylweddol i'w dalu a bydd rhaid cael benthyciad mawr neu werthu rhan o'r fferm. Dyna oblygiadau'r drefn newydd," esboniodd.

Roedd yn tanlinellu bod ffermwyr eisoes yn talu treth incwm ac yswiriant cenedlaethol a bod y newidiadau i'r dreth etifeddiant ar ben popeth arall sy'n wynebu'r diwydiant ar hyn o bryd.

"Cofiwch," meddai Mr Charles Evans, "mae'n gyfnod ansicr i'r diwydiant amaeth gyda'r Cynllun Ffermio Cynaliadwy hefyd, ni ddim yn gwybod be fydd incwm y fferm am y pump i 10 mlynedd nesaf".

Mae Awel Mai Hughes yn rhagweld effaith 'ddinistriol' ar gymunedau cefn gwlad

Mae Awel Mai Hughes yn un o gyfarwyddwyr cwmni cyfreithwyr Agri Advisor ac maen nhw wedi gweld cynnydd sylweddol yn nifer y ffermwyr sydd yn gofyn am gyngor olyniaeth.

Nid gor-ddweud, meddai Awel, ydi effaith ddinistriol y newidiadau i'r dreth etifeddiant ar gefn gwlad.

"O ran y ffermydd bach mae eu gwerth nhw yn mynd dros y trothwy... hyd yn oed y rhai ffermydd sydd yn 100 neu 200 acer," meddai.

"Pan 'da chi'n ystyried gwerth y stoc a'r peiriannau a'r hyn sydd o fewn y busnes dydi miliwn ddim yn mynd yn bell o gwbl.

"Be 'da chi'n mynd i'w weld yn y pendraw ydi tameidiau o dir yn cael eu gwerthu er mwyn talu'r dreth sy'n golygu y bydd y busnes yn llai proffidiol yn y dyfodol. Mae'n mynd i chwalu busnesau cefn gwlad fel 'da ni yn eu gweld nhw."

Mewn datganiad dywedodd Llywodraeth y DU fod eu "diwygiadau i Ryddhad Eiddo Amaethyddol a Busnes yn hanfodol i drwsio'r gwasanaethau cyhoeddus yr ydym i gyd yn dibynnu arnynt".

"Bydd tri chwarter o ystadau yn parhau i beidio â thalu unrhyw dreth etifeddiant o gwbl, tra bydd y chwarter sy'n weddill yn talu hanner y dreth etifeddiant y mae'r rhan fwyaf o bobl yn ei thalu, a gellir lledaenu taliadau dros 10 mlynedd, heb log."

Dilynwch Cymru Fyw ar Facebook, X, Instagram neu TikTok.

Anfonwch unrhyw syniadau am straeon i [e-mail] neu cysylltwch drwy WhatsApp ar 07709850033.

Lawrlwythwch yr ap am y diweddaraf o Gymru ar eich dyfais symudol.